سنگلاخ (فرهنگ ترکی به فارسی)

متن کامل

سنگلاخ، فرهنگ لغات ترکی جغتایی به فارسی است که مشتمل بر واژه های دشوار اشعار علیشیر نوایی (متوفی 906 ه.ق. / 1500 م.) وزیر ادیب و دانش دوست معاصر ساطان حسین بای قارا (873-912 ه.ق. / 1469-1506 م.) می باشد. این کتاب را میرزا مهدی خان استرآبادی (متوفی : بعد از 1173 ه.ق.) منشی الممالک نادرشاه افشار، در سال 1172 و یا 1173 (1758-1760 م.) تالیف کرده است.
وی هدف خود را از نگارش این کتاب در مقدمه چنین شرح می دهد: 
«بنده ی حقیر محمد مهدی – غفر ذنوبه – از مبادی حال به خواندن اشعار امیر نافذالامر کشور بلاغت گستری و سخن آرایی، امیر علیشیر نوایی، شوقی تمام، و به دانستن آن کلام، میل مالاکلام داشت، بعد از آن که – فی الجمله – تتبعی حاصل شد، منوی خاطر گشت که لغات مشکله ی آن ها را جمع سازد و بر معانی آن لغات، کتابی پردازد.»
به گفته ی استرآبادی، وی پس از مطالعه ی دوازده جلد اثر منظوم و نه جلد اثر منثور از آثار امیر علیشیر نوایی نگارش کتاب سنگلاخ را آغاز کرد.
کتاب سنگلاخ در سه بخش اصلی سازه بندی شده است:
بخش نخست که مولف به آن نام «مبانی اللغة» داده است، شامل مقدمه ای در معرفی خود و علت تالیف و سپس بحث مفصلی در دستور زبان ترکی چاغاتایی منقسم به قسم هایی با عنوان های مبنا، باب، قاعده و جز آن است.
در انتهای بخش نخست، فصلی افزوده و لیستی شامل دوازده بند آورده و در آن به ذکر عبارات و لغاتی از آثار نوایی پرداخته است که معانی آن ها برایش مکشوف نبوده است.
بخش دوم: متن اصلی کتاب سنگلاخ است که مولف آن را در واقع به صورت یک لغتنامه ترکی به فارسی گسترده، نگاشته است.
ساختار بخش دوم بدین گونه است که آن، اول به ترتیب حروف، به «کتاب» تقسیم شده، نظیر: کتاب الالف، کتاب الباء و سپس در هر کتاب سه بخش زیر آمده است:
1.    باب المفتوحات
2.    2. باب المکسورات
3.    3. باب المضمومات
هر یک از این بخش ها نیز به ترتیب حروف پس از حرف با صدا بخش بندی شده است. افعال، اول به صورت مصادر آمده و سپس مشتقات آن داده شده است. نام واژه ها، همگی با عبارت «من الجوامد» از کنش واژه ها جدا شده است.
بخش سوم، عنوان «تذییل» دارد و عبارت از فرهنگ لغات و عبارات عربی و فارسی به کار رفته در آثار نوایی (دیوان های ترکی و محبوب القلوب ) است که به نظر مولف از سوی لغت نویسان قبلی توضیحات کافی در باب آن ها داده نشده بود.
میرزا مهدی خن در مقدمه تصریح می کند که علاوه بر آثار نوایی، از دیوان های لطفی هروی، سلطان حسین بایقارا، دیوان باربر، بابرنامه، کلیله و دمنه ی چاغاتایی نیز استفاده کرده است.
سنگلاخ دارای 6000 لغت است و 2500 بیت شعر و جمله ترکی در آن آمده است.
سنگلاخ به عنوان گنجواژه ی آثار امیر علیشیر نوایی و فرهنگ گسترده ی ترکی به فارسی اهمیت زیادی در تاریخ فرهنگ ایران دارد و به ویژه در تبریز مورد توجه اهل فضل و ادب بوده است. در زمان نائب السلطنه، عباس میرزا و به خوهش وی از سوی حکیم محمد خویی چکیده نگاری شده و تحت نام خلاصه ی عباس معروف گشته است.
 

19 بهمن 1398
تعداد بازدید: 1911
محصولات مرتبط

نظرات

دسته بندی محصولات
ارائه کنندگان
Yedi Iklim türkçe B1
150,000تومان99,000تومان
مرورگر شما بسیار قدیمی است!
جهت مشاهده این وب سایت به صورت صحیح، بروزرسانی مرورگرتان ضروری خواهد بود. بروزرسانی مرورگر
×