اورمو فولکلورو

متن کامل

کتاب "اورمو فولکلورو" نوشته ی محمدرضا اسماعیل زاده (اورمولو) توسط انتشارت نوید حکمت قم به چاپ رسیده است.

اون سوز

فولکلور سؤزونون حقیقی معناسی خالقین روحو، یاشاییشی، تاریخی دیر و فولکلور مدنیتین بیر بؤلومودور. اونون ایستک و آرزولاری نین، تصوور و تفکورونون، معنوی عالمی نین گؤزگوسو، بیتیب-توکنمه ین اینجیلر خزینه سی دیر. ایلک فولکلور اؤرنکلرینین داش دؤورونده اوزه چیخماسی دا اکینچی لیک و مالدارلیغین بیر پئشه کیمی یارانماسی دؤورونه تصادف ائدیردی. بو دؤور قدیم اینسانلارین طبیعت قوه لری قارشی سیندا عاجز قالدیقلاری دؤور ایدی.

اونلارین یاراتدیقلاری میفولوژی اوبرازلارین کؤکونده کئچیردیکلری حیس-هیجانلارین، قورخونون، اینانجلارین بیر- بیرینی تکرارلاماسی دوروردو. هر خالقین اَن بؤیوک میللی ثروتی اونون فولکلورودور. عصرلرین سیناق و تجربه سینین نتیجه سی کیمی اورتایا چیخان و فورمالاشان فولکلور عمومی شکیلده خالقین، جمعیتین ایسته یین گله جه یه اومیدینی عکس ائتدیرن بدیعی- پوئتیک یارادیجیلیق دیر.

فولکلور سؤز صنعتی دیر. ایلک دؤورلری آیری-آیری شخصلرطرفیندن یارادیلسا دا، سونراکی شیفاهی شکیلده یادداشتلاردا یاشامیندا کوتله لرین یارادیچیلیق محصولونا چئوریلمیش،ادبیاتین، اینجه صنعتیندوغولما عره سینده اووچولوق، مالدارلیقو اکینچی لیک مشغولیتلردن آسیلی اولموش دور. فولکلورون علمی تحلیلی گؤستیر کی، خالقین دونیا باخیشینین اساسینی ایلکین چاغلاردان ساده لؤوح رئالیزم تشکیل ائتمیش دیر، اونون سوسیال اساسینین فورمالاشماسینا ایسه توپلانان تجروبه و امک پروسه سینین کوتلویلیی یاردیم گؤسترمیشدیر. شیفاهی خالق ادبیاتی آنلاییشینی فولکلور آنلاییشیندان فرقلندیرن اساس جهت آغیز ادبیاتی اولاراق بیرینین نوع، دیگرینین اوسلوب تؤرهمهلرینه مالیک اولماسی دیر. بو نه دئمکدیر؟ فولکلورون بیر علم کیمی اینکیشافی شیفاهی خالق یارادیجی لیغی، شیفاهی خالق ادبیاتی، فولکلور و فولکلورشوناسلیق مرحله لریندن کئچه رک ثابیتله شیر. فولکلور یارادیلان بدیعی اؤرنکلرین هانسی اوسلوبدا اولماسینی تعیین ائدیر، اونلاری سئچیر، آییریر، ژانرلارا بؤلر، فولکلورشوناسلیق ایسه اونلارین علمی طبیعتینی اؤیرنیر.

هر بیر فولکلور اؤرنکی تدقیق ائدرکن بیرینجی اونون هانسی ژانردا اولدوغونو، سونرا ژانر خصوصیتلرینی اؤیرنمک گرکدیر. فولکلوردا ژانر مشکی فورما و مضمون، فعالیت دایره سی، بدیعی عمومی لشذیرمه، ایفاده طرزی و ... جهتدن اؤیرنیلیر. آذربایجان فولکلورونون یارانماسی و یاییلماسیندا اساس رول اوینایان خصوصیتلردن بیری شیفاهیلیکدیر. هر بیر متن شیفاهی متنین یاشادیغی بوتون سیاسی دؤررلر اونون تاریخی دیر. قبیله و طایفا حیاتینین کئچدیی بوتون دؤررلر اونون تاریخی اولدوغو کیمی، یارانان، یاییلان و جیلالانان هر بیر شفاهی متنین یاشادیغی دؤورده تاریخ ساییلیر.

فولکلورا «ائل ادبیاتی»، «ائل بیلیملری»، «خالق ادبیاتی»، «ائل سؤزلری»، «آغیز ادبیاتی آغیزدان چیخان سؤزار»، «شیفاهی خالق ادبیاتی»، «فرهنگ مردم»، «فرهنگ عامه»، ده دئمیشلر. سؤزو گئدن بوتئرمینی «عموم خالق بیلیمی، عامیانه بیلگی لر، عموم خالق موعاریفی» و یا باشقا جور یوزساقدا، بونو یاخشی بیلیرک کی، خالقین دوشونجه، تخیول و یارادیجلیق قووه سی نین گؤرونوشو، ایچریسی نین سسی، کئچمیشی و ایندی سینی اولدوغو کیمی گؤسترن آری-دورو آیناسی، مدنیت اوزره چالیشانلاری نین یاراتدیق لاری و یاراداجاق لاری اثرلرین داد-دوزو، اونون فولکلورودور. بو ادبیاتین یازانی معلوم دئییل، آنجاق هره سی خالق حیاتی نین مختلیف دؤورلرینده بیر نفرین وسیله ایله یارانیب، آغیزدان آغیزا، دؤشدن دؤشه، نسیلدن نسیله کئچیب گلمیش تا بیزیم زمانه میزه چاتمیشدیر. فولکلور اجتماعی حیاتدان دوغولور و هر میلتین ذوق، احساس و شعورونون گؤزگوسودور. فولکلور عادتلرین، خصوصیتلرین، عنعنهنین، یازیلمامیش داورانیش قایدالارینین، باخیش و اعتیقادلارین قورونماسینا خدمت ائدیر.

هر بیر میلتین، یاخشی، دینج و باشیاوجا یاشاماغینا گؤره، اونون قاباغینا قویولمالی پلانلاری حاضیرلاماقدا دا، اونون سوموگونه، اَتینه، قانینا ایشلهمیش میللی اؤزللیکلری و فولکلوروندان فایدالانماق واجیب ایشلردندیر. بیز هر میلتین تاریخی حادثه لرینین عکس صداسین، هر میلتین نه زاماندان تشکیل تاپیب نه جریانلار ایله گلیب بوگونه چاتدیغینین او میلتین فولکلوروندا گؤره بیله ریک کی بیزیم فولکلورومیزدا دا بئله دیر. فولکلورائلین حیات تاریخیدیرو اونون اؤزل لیینی داشییر و فولکلوردا بیر میلتین کئچمیشی یاشاییر. او بیر گؤزگو کیمی خالقین گؤردویو حادثه لری و باشلارینا گلن بلالاری، اونلارین ظلمه، عدالت سیزلیه قارشی آپاردیقلاری مبارزه لری، شنلیک لرینی، غصه لرینی، امید و آرزولارینی، نفرت و ایستکلرینی، عادت و عنعنه لرینی عکس ائتدیریر. دونیانین چوخ میلتلری نین بیلگین لری، دؤولتلرینین یاردیملاریندان ایستفاده ائده رک علمی و فنی صورتده اؤز فولکلورلارینی توپلامیشلار. آذربایجان فولکلورو ژانر زنگینلیینه مالیک دیر و اوچ نوع اساسیندا تحلیله جلب ائتمک اولار:

  1. لیریک نوع، 2. ائپیک نوع، 3. دراماتیک نوع. آذربایجان فولکلوروندالیریک اوسلوب بیر چوخ ژانرلاری احاطه ائدیر. بورایا هم اوشاق فولکلورو اؤرنکلری (یانیلتماجلار، تاپماجلار، سانامالار و ...)، هم ده خالقین بدیعی حیسلرینین لیریک ایفاده سی اولان بایاتیلار، لایلالار، امک نغمه لری، هولاوارلار، سایاچی سؤزلزی، اوخشامالار، نازلامالار، مراسیم نغمه لری و ... داخیل دیر. مثلا، تاپماجا اول اوشاق فولکلورو اؤرنکی کیمی، سونرا لیریک، داها سونرا ائپیک اوسلوبون ژانری کیمی آذربایجان فولکلوروندا ایشستیفاده اولونماقدادیر. ائپیک اوسلوب فولکلور ژانرلاری خالقین بدیعی دوشونجه سینده خصوصی چکیسی، یوکسک معنوی دیرلری اولان میللی ثروت دیر. آذربایجان فولکلورونون دیگر بیر قولونو دراماتیک اوسلوبدا یارادیلان ژانرلار تشکیل ائدیر. بورایا اویونلار، مئیدان تاماشالاری و خالق دراملاری داخیل دیر. بئله نتیجهیه گلمک اولارکی،مؤوسوم-مراسیم نغمه لری خالق دراملارینین و اویونلارینین یارانماسیندا دا اساس واسطه اولموشدور.

فولکلورون بیر سیرا ساحهلرینده اولدوغو کیمی، شیفاهی خالق ادبیاتیندا دا دونیا خالقلارینین آراسیندا بیرسیرا اوخشاییشلار و بنزهییشلر اولدوغو حالدا، هر بیر خالقین شیفاهی ادبیاتی اؤزونه خاص ائتنیک و میللی جنبه بری داشییر. بو، اؤزونه مخصوصلوق همین خالقین تاریخی و یاشامینین اؤزللیکلرینی اونون دیلینین اصلی مزیتلرینی اؤزونده قورویوب ساخلاییر. دونیا فولکلورلاری ایچینده آذربایجان فولکلورو ان زنگین و چئشیدلی و توکنمز خزینلردن و خالق بیلیملریندن بیریسی سایلیر. آذربایجان فولکلورونون اوزرینده اگرچه بیر چوخ آراشدیرما و تدقیق آپاریلیب و ایندیده آپاریلماقدادیر آما بو نهنگ ساحهنین بویوکلویونه باخیلدیقدا سانکی بیر ایش گؤرونمه ییب کیمی نظره گلیر.

بیر خالقین حیات بویو ایناندیغی، تاپیندیغی (پرستش ائتدیی) سئوگی و محبت بسلهدیی، چکیندیی، آرزولادیغی شئیلر و مؤوقعیتلری، اونون یارادیجیلیغی، باجاریغی، علمی-تکنیکی تجروبه لری، الده ائتدیی ناییلییتلر، طبیعی و غیر طبیعی قووه لره ظفر چالدیغی، باشقا خالقلاا بوراخدیغی ائتگیلر، دانیشدیغی دیل و دیلین لهجهلری، یاراتدیغی و یئتیشدیردیی عادت عنعنه لر، باشقا خالقلارلا داورانیشی،اونون گئییملری، معیشتده فایدالاندیغی اشیالار، قایناقلار، یاشادیغی یئرلر، ائولر، اوبالار، کندلر، شهرلر و بو کیمی شئیلری یالنیز اونون فولکلوروندان اؤیرنمک مومکوندور؛ بونا گؤرهکی، فولکلورون چئشیتلی قوللاری خالقین یارادیجی و ایستعدادلی اداملارینین واسیطهسیایله لازیم اولان شرایطده یاراناراق، خالقا وئریلیر. خالق ایسه چئشیتلی دؤنملرده اونو سیناییر، ایشلهدیر امتحان و تجروبه سوزگهیندن کئچیریر، ساخلامالی اولانی ساخلاییب ائل مالینا چئویریر؛ یانی هامینین طرفیندن قبول اولونوب ایشلندیکجه هامینین یادداشینا کئچیر و خالقین حیاتیندا بیر ائتگیلی عنصور کیمی یاشایابیلیر. خالق یاشادیقجا، اونون حیاتیندا لازیم اولان بیر وسیله کیمی ده یاشامینا داوام ائدیر.

هر اؤلکه نین گؤزللیی تکجه اونون طبیعی گؤرکملرینه دایانمیر، بلکه او ائلین معنوی گؤزللیکلری و فولکلورو داها اؤنملی و گؤرکملی دیر. عادت-عنعنهلری ساخلاماق، کئچمیشیمیزی علمی شکیلده اؤیرنمک ایستهین جامعهشوناسلار و روانشوناسلارا یاردیم ائدیر، حیاتیمیز اوزره تئاتر، فیلیمنامه، نوماییشنامه یازان و ساییره نین الیندن توتور. ادبی دیل، هابئله دانیشیق دیلینی گؤزللشدیرن، شیرینلشدیرن، زنگینلشدیرن اونون سؤز مجموعه سی و تاریخ بویو گلیشمیش ایصطیلاحلاری دیرکی، اونلاریندا هامیسینین یاشامی فولکلورون یاشامینا باغلیدیر. فولکلور و تاریخ علملری بیر-بیریله سیخ باغلیدیر. بونو بیر طرفدن شیفاهی خالق ادبیاتینین هر هانسی بیر اؤرنکینی قیمتلندیرمک اوچون اونون یاراندیغی دؤورون اؤیرنیلمهسینین ضروریلیی باخیمیندان، دیگر طرفدن ایسه شیفاهی یارادیجیلیقدا تاریخین ایزلرینی تاپماق باخیمیندان ایضاح ائتمک اولار. بئله کی، فولکلورون اکثر ژانرلاریندا خالقین تاریخینین، حیاتینین موهوم مرحلهلری اؤز بدیعی اینعکاسینی تاپیر. بوتون خالقلار ان قدیم دؤورلردن باشلایاراق معاصر زمانهیه قدر اولان حادثهلری معین قدر شیفاهی یارادیجی لیقلاریندا عکس ائتدیریرلر. کئچمیشده سواد و تحصیل ائتمک مسئلهسی یوخاری طبقهلرین اختیاریندا و خدمتینده اولدوغو اوچون و بوگونکو چاپ وسیلهلرینین اولماییب یا عمومیت تاپماماسی سببینه، شیفاهی خالق ادبیاتی، اوشاقلار اوچون مهم بیر اؤیرنمه وسیلهسی ساییلیردی. اوشاقلارا لازم گؤرونن معلوماتلاری و اونلاری تعلیم وئریب، اؤیرهدیردیلر. بو باره ده سؤزون داهادا آرتیق تاثیرلی اولماسی اوچون دئییلن سؤزلری شعر قالیبینه تؤکه رک، خالق هاوالاری و موسیقی سی ایله تکمیللهدیب، اونلارین هر بیرینی اؤزلرینه مناسب آهنگلرایله اوخویارلار. خالق ادبیاتینین اوزون ایللر بویو سینهدن سینه​​یه، آغیزدان آغیزا کئچیب، بوگون بیزیم الیمیزه چاتماسینین سببی تکجه اونون، بدیعی و هنری دیرلری دئییل، بلکه بیرده جاماعاتین گونده لیک حیاتدا و شخصی و اجتماعی تجربهلرده اونون بول-بول فایدالانماسیدیر.

آذربایجان، دونیانین گؤزل آب و هاوالی و بؤللو یئر آلتی و یئراوستو نعمتلری اولان منطقه سینده یئرلشمهسینه گؤره زامان بویو بؤیوک روحلو اینسانلار بسلمهمیشدیر. طبیعیدیر بئله بیر اینسانلار تاریخ بؤیو زنگین کولتور و فولکلورا مالیک اولا بیلر، اونون ایچون ده آذربایجان خالقی گؤزل موسیقی، ادبیات و فولکلور صاحبیدیر. بیرکند یا بؤلگهنین توپلانمیش فولکلورو، او کند و بؤلگهنین تاریخله یاشایاجاغینی تضمین ائدیر؛ یانی او بؤلگهنین خالقی دییشیلسهده، کئچمیشده کی خالقینین معنوی حیاتی او یئردن آدی ایله بیرگه داوام ائده جکدیر.

اورمو فولکلورو اوزرینده ده بوگونه کیمی بیر چوخ ایشلر گؤرونوب و اورمو بؤلگهسینین بؤیوکلویو، اسکیلیی، اورادا یاشایان طایفالارین چئشیدلیلیی مدنیت مرکزی اولماغی و هر ماحالین قونشو ماحالینان فرقلی لهجه لری و ... فولکلور پتانسیللرینین، واریانت باخیمیندان، چوخ یوکسک اولدوغونو گؤسترمکدهدیر و دئمک اولارکی، اورمو فولکلورو ایری حجملی آنتالوژیلرده توپلانیب نشر ائدیلمهلی دیرکی اومود وار بو توپلوم ایشین باشلانیشی اوچون ایلک آتدیم ساییلا و بونا شاهد اولاق کی گلهجکده گنج تدقیقاتچیلار اورمو فولکلورونون ماتریاللارین توپلاماغا دوام ائدهلر. عزیز فولکلور سئونلرگلین بونو دوشونک کی یاواش یاواش بو خزینه آرادان گئتمکدهدیر و سؤزون سونو بوکی:« گلین اَل-اَله وئرک بو امانتی بیرلیکده گلهجهیه داشییاق».

21 اردیبهشت 1398
تعداد بازدید: 1589
محصولات مرتبط

نظرات

دسته بندی محصولات
ارائه کنندگان
مرورگر شما بسیار قدیمی است!
جهت مشاهده این وب سایت به صورت صحیح، بروزرسانی مرورگرتان ضروری خواهد بود. بروزرسانی مرورگر
×