فرهنگ تکم و تکمچی
کتاب" فرهنگ تکم و تکمچی" تحقیق و نگارش عمار احمدی توسط انتشارات ساوالان ایگیدلری به چاپ رسیده است.
تکم از یک واژه «تکه» و ضمیرم «م» ترکیب یافته است. تکه در لغت ترکی به معنی بز نر نیرومند آمده که ترکیب این دو به معنی «بز نر من» می باشد. تکم عروسک اسطوره ای آذربایجان است که آن را از چوپ می سازند. پاهای این عروسک متحرک است که روی صفحه چوبی که اغلب به شکل دایره است به وسیله اهرمی که از وسط دایره به زیر شکم عروسک وصل است، توسط تکمچی به رقص درمی آید. تکمچی با دست چپ خود پایه ثابت زیر صفحه چوبی را گرفته و با دست راست اهرم متحرک چوبی را به حرکت وا می دارد. با به حرکت درآمدن عروسک روی صفحه چوبی تکمچی شروع به خواندن شعر می کند.
بدن تکم را با پارچه قرمز خوش رنگ می پوشانند و روی آن را با سکه ها و پولک ها و زنگوله های کوچک خوش رنگ تزیین می کنند. این کار باعث می شود که وقتی تکمچی عروسک را به رقص درمی آورد آن تزیین ها آهنگ خاصی به رقص تکم ببخشد. عروسک بز نر و روپوش قرمز رنگ تکم و تزیین های آن ریشه در اسطوره های مردم آذربایجان دارد. بز در فرهنگ آذربایجان نماد زندگی اجتماعی انسان های دوران باستان است. بز ماده را نماد باروری و بز نر را نماد دورهم بودن و زندگی اجتماعی می دانستند. رنگ قرمز در فرهنگ مردم آذربایجان هم نماد و سمبل آتش و گرمی و هم نماد شادی و سرور می باشد. علت اینکه زنان آذربایجان هم در پوشش های خود از رنگ قرمز زیاد استفاده می کنند به همین ریشه و نماد برمی گردد. اما پولک ها و سکه های آویزان از تکم نماد فراوانی و برکت در بین مردم آذربایجان است. تکمچی با بستن سکه به لباس تکم نوید سال نیکو و پر برکت را برای مردم می دهد. گاهی دیده می شود که برخی از تکمچی ها به دو طرف شکم تکم آیینه نصب می کنند. این کار به رسم روشنایی و دادن چشم روشنی و خبر از سال شادی و فراوانی است.
