یوخو
معنوی لکه لری تمیزله ین رومان
یوخو رومانی حاقیندا
دونيا ادبي نورملاري اساسيندا يارانان معاصر رومانين معمارلیغی اولدوقجا زنگيندير. بونو بيز ايستر دونيا ادبياتيندا يازيلان رومان ژانريندان و ايسترسه ده بو رومانلار اساسيندا چکيلن بديعي فيلملر و ديگر بديعي صنعت نمونهلريندن گؤروروک. بو اثرلري معاصر "تنقيدچيلر" بئلهدن-بئله، ائلهدن-ائله شرح، تحليل ائديرلر. منه ائله گلير کي، بو شرحلر و تحليللر بديعي صنعته بير قدر منفي استقامت وئرمکله ياناشي، عیني زماندا، اونو سادهلشدیریرده. چونکي بعضاً تنقيد ادبي-نظري قانونلاردان چيخيش ائتمک عوضينه عادتن هر هانرسيسا بير تنقيدچينين شخصي ذؤقوندن چيخيش ائدير.
مبارز جفرلينين "یوخو" روماني دا مرکب ترکیب قورولوشونا ماليکدير. اثرده رئال صحنهلرله ميستيک صحنهلر پارالل اولاراق وئريلير. لاکين مبارز جعفرلي بير يازيچي کيمي ميستيکادان رئالليغا، رئالليقدان ميستيکايا ائله مانورلرله کئچيد ائدير کي، يازيچينين صنعتکارليغي اوخوجونو تام تامين ائدير.
اصلينده مبارز جعفرلينين "یوخو" روماني اؤز ترکیب قورولوشونا گؤره چوخ قديم، تاريخي يوز ايللرله اؤلچولن شرق ادبي بديعي فيکرينه سؤيکهنير. روماني اوخودوقجا سانکي "سياستنامه" ،"قابوسنامه" اثرلريني اوخويورسان. بو معنادا ايستر ميستيکا، ايستر مختلف کئچيدلي ترکیب فورملاري مبارز جعفرلينين ياراديجيليغيندا غيرطبيعي گؤرونمور. چونکي، بو مندرجه اونون ياراديجيليغينا هم ساواد دايرهسيندن و هم ده ادبي قان يادداشيندان گلير.
لاکين "یوخو" ترکیب باخيميندان نه قدر "قديم" اولسا دا، عکسينه ايده، مضمون باخيميندان بير او قدر معاصردير. اصلينده ائله "سياستنامه" ،"قابوسنامه" ده ايستر اؤز دؤرلرينده و ايسترسه ده بوتون دؤرلر اوچون معاصير ايده صاحيب اولدوقلارينا گؤره دؤوروموزه قدر ياشاييب گلميش و هله دونيا دوردوقجا دا ياشاياجاقلاردير. بو معنادا، من اينانيرام کي، "یوخو"دا ان آزي قويدوغو، قالديرديغي و حل ائتمهيه چاليشديغي پروبلملر باخيميندان اؤز ديريني اوزون مدت قوروياجاقدير.
نهدير "یوخو"نون و بير يازيچي کيمي مبارز جعفرلينين اوغورو؟ بو سوالا جاواب وئرمهلي اولسام، منه ائله گلير کي، ايلک نؤبهده "یوخو"نون مبارز روحلو اثر اولماسيندا – انسانليغا، جمعيته "گل تميزلن، صافلاش، دوزل، برپا اول، اؤزونه قاييت، تورکلر دئميش، کندينه گل" دئمهسينده اولدو . آما بو آسانمي؟مسئله بوراسيندادير کي، مبارز جعفرلي اخلاقسيزليغين، معنوياتسيزليغين گوندن-گونه وسعت تاپديغي بير زماندا بؤيوک جسارتله بو ايدئاني ايرهلي سورور. طبيعي کي، بو مقامدا قئيد اولونا بيلر، مگر باشقا اثرلرده بو ايدئيا يوخمو؟ بلي وار، طبيعي کي، وار. آما هانسي بديعي تقديماتدا؟بو سوالا جاواب وئرمهلي اولساق يئنه ده دئيه بيلريک. اکثرا ملودرام سويهسينده. لاکين مبارز جعفرلينين تقديماتي ايسه تماميله فرقليدير. او تام جسارتله، بعضاً جمعيتين آچيب-آغارتماديغي، انسانين بعضاً اؤزونه بئله اعتراف ائتمهديگي مقاملارلا، اوبرازلارلا - آکادميک و عظمت اوبرازلارييلا، اونلارين فاجعه طالعلريله. اصلينده بو فاجعه لر ايکي شخصين تمساليندا وئريلسه ده مباريز جعفرلي قلمينين گوجويله بوتؤولوکده جمعيتين فاجعهسينه چئوريله بيلير.
کميتجه آز، لاکين کيفيتجه بؤيوک اولان اوبرازلارلا سؤز دئمگي باجاران مبارز جعفرلينين "یوخو" رومانيندا علي اکبر و يوسف اوبرازلاري دا فاجعه اوبرازلاردير. اگر فاجعه اولماق آکادميک و عظمت اوبرازلاريندا طالع شکلينده تقديم اولونورسا، علي اکبرو مصطفی اوبرازلارينين اؤزلري فاجعه اوبرازلاردير. مبارز جعفرلي ايسه بو فاجعه لري بيرلشديريب جمعيتين فاجيعه بير جمعيت، سونوجدا ايسه دونيانين فاجيعه بير دونيا اولدوغونو تقديم ائتمگي باجارير. بو چيرکابلا، بو عيبهجرليکله هارا گئدير بو دونيا؟ بو سوالين جاوابي يوخمو؟ بو معنادا، بو سوالا جاواب کيمي يازيچينين چيخيش يولونو ميستيکادا آختارماسي تماميله طبيعي گؤرونور. بو باخيمدان، مبارز جعفرلينين ميستيک اوبرازلاري و ميستيک جمعيتي هاراداسا، تيپولوژي باخيمدان نظامي گنجوينين اوتوپيک جمعيتي ايله سسلهشير.لاکين بو مقامدا اوخوجو بير حقيقتله ده اوز-اوزه قالير : اگر اورتا عصرلرده هر هانسي بير پروبلمدن چيخيش يولو تاپا بيلمهين يازيچي ميستيکايا اوز توتوردوسا، ايگیرمي بير عصردهده مي بونا احتيياج وار؟ بس اوندا دونياني اداره ائدنلر و اونا جاواب دئه اولانلار هارا باخير؟ نيه بير معجون کشف ائديب معنوياتدا يئر توتان لکه لري اونونلا تميزلميرلر؟
رومانين تهکيهسي اولدوقجا ماراقليدير. ان ماراقلي جهتي اوراسيندادير کي، يازيچي قهرمانلاريني لاکونيک شکيلده دانيشديرماقلا بؤيوک مطلبلري آشکار ائده بيلير. يعني يازيچينين قهرمانلاري عادي دانيشيقدا، حياتدا نه شکيلده دانيشيرلارسا، يازيچي اونلاري اثرده ده او شکيلده دينلنديرير. معاصر رومانين طلبلرينه جاواب وئرن تهکيهسي ايله مبارز جعفرلي بربزکدن اوزاق، عادي حيات حقيقتلري ايله فيکيرلريني اوخوجوسونا چاتديرير. لاکين مبارز جعفرلينين ديلي عيني زماندا، اوخوناقلي و بديعي بير ديلدير.
عادتن بديعي اثردن دانيشارکن مؤليفين هارداسا اؤز اثرلرينده اؤز اوبرازيني ياراتديغيني دا سؤيلهييرلر. منه ائله گلير کي، روماندا عبدالله اوبرازي دا هارداسا، اوتوبيوگرافيک سجييه داشييير. بو باخيمدان من بو روماني بير داها مبارز روحلو اثر آدلانديرارديم.