تصویرگر آیین و زندگی مردم دنیای تورک
به مناسبت یازدهمین سالگرد درگذشت چنگیز آیتماتوف؛
تصویرگر آیین و زندگی مردم دنیای تورک
10 ژوئن، یازدهمین سالگرد درگذشت چنگیز آیتماتوف، نویسنده بزرگ دنیای تورک و راوی آیین‌ها و هویت مردم قرقیزستان است؛ نویسنده‌ای که آثارش بیش از صدها میلیون نسخه به فروش رفته است.
یول‌پرس: چنگیز آیتماتوف نویسنده معروف دنیای تورک که با قلم خود معروفیت جهانی به دست آورده، دنیای وسیع و ماندگاری دارد. آثار وی رسم، آئین و قانون زندگی را نشان می‌دهد و خوانندگان خود را از طریق آثارش تعلیم می‌دهد. هر اثر چنگیز آیتماتوف که از دلش برآمده، حقیقت زندگی را منعکس می‌کند و توجه مردم را جلب کرده است.
آثار وی نه تنها ادبیات قرقیزی بلکه ادبیات جهان را غنی کرد. امروزه آثار چنگیز آیتماتوف را که چندین‌بار منتشر شده است نه تنها مردم قرقیزستان بلکه تمام مردم دنیای تورک با علاقه زیاد می‌خوانند، زیرا قهرمانان و شخصیت‌های آثارش و تقدیر و سرنوشت‌های آنان، توجه مردم دنیا را به خود جلب کرده است.
او توانست با سبک خود آثار غنی و ارزش‌های هنری ادبی ایجاد کند. از طریق آثار وی مردم دنیا با فرهنگ، آداب و رسوم و سنت‌های مردم قرقیزستان از نزدیکتر آشنا شدند. آثار نویسنده مشهور قرقیزی نه تنها برای مردم قرقیزی بلکه برای مردم دنیا میراثی ماندگار است.
چنگیز آیتماتوف نویسنده بزرگ تورک که پهلوان ماناس در آن ملت بود عالم بزرگی دارد و آثار وی میراثی ماندگار است. آثارش ادبیات قرقیزی را غنی کرده و در تعلیم و تربیت نسل جدید تاثیرگذار است.
وزارت فرهنگ، اطلاعات و گردشگری جمهوری قرقیزستان همه‌ساله مراسم مختلفی را به مناسبت بزرگداشت زادروز این نویسنده شهیر، در تاریخ ۱۲ دسامبر مطابق با ۲۲ آذر برگزار می‌کند.
همچنین جشن سالگرد تولد این نویسنده همه‌ساله در سطح بین‌المللی نیز در بسیاری از کشورهای دور و نزدیک برگزار می‌شود. در روسیه فعالیت‌های فرهنگی و ادبی، کنفرانس و جلسه با خوانندگان آثار این نویسنده مشهور جهان انجام می‌شود. به طوری که در دانشگاه دولتی مسکو کنفرانس علمی ادبی “جهان آیتماتوف” به مناسبت روز تولد این نویسنده برگزار شد. در یکی دیگر از دانشگاه‌های روسیه به‌نام “دوستی ملت‌ها” در سالگرد روز تولد وی کنفرانس علمی بین‌المللی به‌نام “خواندنی‌های چنگیز ایتماتوف” برگزار شد.
در قزاقستان و تاجیکستان نیز برگزاری نمایشگاه‌ها و اجرای نمایشنامه‌هایی از آثار وی انجام می‌شود و از کنار این تاریخ بی‌توجه رد نمی‌شوند. همچنین در اوکراین در سالن نمایشگاه اتحادیه هنرمندان، نمایشگاهی از آثار نقاشی بر اساس آثار چنگیز آیتماتوف برپاست.
در کی‌یف به مناسبت هشتاد و پنجمین سالگرد چنگیز آیتماتوف نمایش فیلم بر اساس آثار این نویسنده افتتاح شد. در مراسم افتتاحیه فیلمسازان اوکراین، دیپلمات‌ها، فیلمسازان قرقیزی و دیگر میهمانان حضور داشتند.علاوه بر این کشورهای ژاپن، کره، انگلستان و امارات متحده با نمایش فیلم‌ها، شب‌های شعرخوانی و کتاب‌خوانی این ایام را جشن می‌گیرند.
در ادامه گزارشی که از سوی رایزنی فرهنگی ایران در قرقیزستان ترجمه شده آمده است: امروزه آثار چنگیز آیتماتوف به بیش از ۱۷۶ زبان ترجمه شده و در ۱۲۸ کشور در سرتاسر جهان منتشر شده و بیش از ۱۰۰ میلیون نسخه از کتاب‌هایش به فروش رفته است. آثار او وارد موسسات آموزشی سراسر جهان شده است. آیتماتوف عضو آکادمی علوم اروپا، آکادمی هنر و ادبیات بوده و برنده جوایز متعددی از جمله جایزه بین‌المللی به نام “جورج بهرو” ، جایزه بین‌المللی ادبی اروپا، جایزه باواریا به‌نام “ف ریوکرتا”، جایزه ارزشمند هنری به‌نام “ویکتور هوگو”، سه جایزه از دولت اتحاد جماهیر شوروی و همچنین جایزه ملی قرقیزستان به‌نام ” تکتوگل” شده است.
آثار چنگیز به لحاظ موضوعی ماندگار است. از آثار وی نه تنها کارگردانان قرقیزی بلکه کارگردانان روسی، آلمانی، ترکی، اوکراینی و غیره نیز فیلم‌های زیادی ساخته‌اند.
چنگیز آیتماتوف آثار خود را به زبان‌های قرقیزی و روسی می‌نوشت.
آثار زیر از این نویسنده در سطح جهان معروف شده‌اند:
۱ـ گذرگاه سخت، ۱۹۵۶
۲ـ چهره به چهره، ۱۹۵۷
۳ـ جمیله، ۱۹۵۸
۴ـ نخستین معلم، ۱۹۶۲
۵ـ بدرود، گل ساری،۱۹۶۶
۶ـ کشتی سپید، ۱۹۷۰
۷ـ بر فراز قله فوجی، ۱۹۷۳
۸ـ روزی طولانی‌تر از قرن، ۱۹۸۱
۹ـ چوبه دار، ۱۹۸۸
۱۰ -نهالکروسری قرمز من ، ۱۹۶۱
۱۱- زمین مادر، ۱۹۸۹
۱۲-تورا کاساندرو، ۱۹۹۴ و غیره…
آخرین رمان چنگیز آیتماتوف “وقتی کوهستانها فرو می‌ریزند” به زبان‌های روسی، ژاپنی، چینی، آلمانی، فرانسوی و گویش‌های مختلف ترکی ترجمه شده بود.
رمان بلند «روزی طولانی‌تر از قرن» دیگر اثر جهانی و معروف این نویسنده بود. «زمان ناآرام قرقیز» هم در سال ۱۹۸۰ منتشر شد و دیگر اثر معروف او به نام “چوبه دار” در سال ۱۹۸۸ پرده از نقاب برگرفت و به اهل ادب و هنر جهان عرضه شد.
او به زبان‌های خارجی آشنایی نداشت و زبان مادری خود را قرقیزی و روسی می‌دانست و آثار خود را نیز به همین زبان‌ها می‌نوشت. اولین رمانش را در سال ۱۹۵۸ در مسکو – بلوار تورسکی در خوابگاه به‌نام “جمیله” نوشت.
این داستان زمینه عشقی دارد، عشقی که همه دشواری‌ها و نافرجامی‌های آن دوره را تجربه کرده است. نویسنده شناخته‌شده فرانسوی “لویی آراگون” از این داستان بعد از رمان شکسپیر “رومئو و ژولیت”، به عنوان زیباترین داستان عشقی یاد کرده است.
“نخستین معلم” هم حکایت زندگی واقعی مردم قرقیزی است که سختی‌های زندگی در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم صورت گرفته است. آقای دویشن به ده برمی‌گردد و مشغول تدریس به بچه‌ها می‌شود. هدف وی باسواد بودن نسل جدید است. یکی از شاگردانش دختری یتیم که آلتین‌آی نام دارد، در خانه دایی‌اش زندگی می‌کند، اما دایی‌اش نمی‌پذیرد که دختر به جای آن‌که کارهای خانه را انجام بدهد آموزش ببیند. با وجود مخالفت دایی دختر تمام تلاش خود را برای درس خواندن و باسواد بودن می‌کند…
اما مهم‌ترین اثری که بدون شک آیتماتوف را در سطح جهانی مطرح کرد، بی‌تردید رمان “روزی طولانی‌تر از قرن” بود. این رمان که آمیزه‌ای از واقعیت و تخیل است در سه زمان گذشته، حال و آینده نوشته شده است.
آیتماتوف با نبوغ فطری و دیدگاه تازه خود ادبیات شوروی را دگرگون کرد. مسکو جوایز ادبی زیادی را به او اهدا کرد. وی در مقام سفیر تام‌الاختیار کشورش در اتحادیه اروپا، ناتو، یونسکو و این اواخر در کشورهای بنلوکس به خدمت پرداخت. مرگ وی در دهم ژوئن ۲۰۰۸ و در سن هشتادسالگی ضایعه‌ای بزرگ برای ملت قرقیز و جهان ادبیات بود. او در سالی رخت از جهان فانی بربست که گفته می‌شود از سوی موسسات متعدد علمی و فرهنگی نامزد دریافت نوبل ادبیات سال ۲۰۰۸ شده بود.
در مرکز مسکو به تازگی بنایی تاریخی تاسیس شده است که تصویر چنگیز آیتماتوف را جاودانه ساخته است. این بنا در حیاط کتابخانه ادبیات خارجی “م. ای. رودومینو” دولتی روسیه واقع شده است و خالق آن هنرمند خلاق روسیه ” گئورگی فرانگولین” است. در مراسم افتتاحیه این اثر، سیاستمداران برجسته کشور، چهره‌های فرهنگی، همکاران و بستگان این نویسنده و همچنین خواهرش روزا آیتماتوف حضور داشتند.
