زلزله های بزرگ آذربایجان

متن کامل

مطالعات مختلف ژئوفیزیکی در آذربایجان نشان می دهد که این منطقه از ایران از لحاظ زمین ساختی یکی از مناطق بسیار جوان آسیاست و در کمربند زلزله موسوم به زلزله «آلپ هیمالیا » قرار دارد. این کمربند زلزله خیز که از میان اقیانوس اطلس شروع می شود، پس از عبور از مناطق آلپ، ترکیه، آذربایجان، ایران، پاکستان، افغانستان، شمال هندوستان، تبت، منطقه جزایر فیلیپین می پیوندد و نوار عریضی را به وجود می آورد. در واقع میتوان این نوار را جزو مناطق بهم رسیده و جوش خورده صفحات در تئوری زمین ساخت صفحه ای دانست. در سالهای اخیر کوشش هایی برای حل مسائل لرزه زمین ساختی ایران و به تبع آن آذربایجان توسط نوروزی (1972)، مکنزی (1977 و 1972) و Dewey et al (1973) ارائه گردید ولی این الگوها به سبب در نظر نگرفتن تکتونیک آذربایجان نتوانست پاسخگوی سوالات لرزه زمین شناختی آذربایجان شود چرا که به قول بربریان (1362) بیشتر مرزهای بکار گرفته شده توسط نوروزی اساسا مرزهای غیرواقعی و جغرافیایی و سیاسی می باشند. با توجه به این مسائل و مشکلات و با عنایت به کوششهای افتخارنژاد (1960)، بربریان (1983)، باباخانی و رحیم زاده (1367)، قنبری (1376 و 1363) و شنگور (1991) برای مطالعه تکتونیکی شرق آذربایجان و مطالعات مکنزی (1972)، دیوی (1973) اینوستنی (1980) و شئنگور (1990) برای غرب آذربایجان، موضوع «میکروپلیت آذربایجان» برای مطالعات زلزله خیزی آذربایجان مطرح و به تفضیل مورد بحث قرار گرفته است.
براساس این تئوری فرو رانش پوسته اقیانوسی خزر و همچنین آناتولی به زیر پوسته قاره ای آذربایجان سبب کوه زایی و بوجودآمدن گسل های سراسری طولانی به طول حداقل 200 کیلومتر شده است. بررسی زلزله های تاریخی آذربایجان و همچنین زلزله های قرن جاری آذربایجان نشان میدهد که حرکات فیزیکی پوسته آذربایجان هنوز هم وجود دارد. مطالعات حرکات و ریزش کوهها در آذربایجان نیز نشان میدهد که حرکات خفیف زمین علاوه بر زلزله در ریزش و حتی شکاف کوههای منطقه نیز متجلی است (سیهپوش 1370). وجود تعداد بسیار زیاد آب گرم و معدنی در مناطق فعال تکتونیکی آذربایجان نظیر اردبیل، خلخال، سراب، بستان آباد، زنجان ، خوی، سلماس، سراسکند (هشترود)ف صایین قالا و غیره نشان دیگری از فعالیتهای تکتونیکی نوین در منطقه می باشد.
تمام این شواهد بیانگر این واقعیت است که جای جای آذربایجان همواره به طور بالقوه در معرض خطر تخریب و ویرانی مطلق می باشد و روزی فرا خواهد رسید که مناطق به اصطلاح آرام کنونی آذربایجان، حرکات مخرب زمین را تجربه خواهند کرد کما اینکه هر از چندگاهی شاهد این وقایع مخرب بوده ایم. متاسفانه اکثر مناطق پرجمعیت آذربایجان نظیر تبریز اردبیل خوی و میانه در مناطق بسیار تکتونیکی بنا شده و در کنار گسل های فعال جوان توانمند قرار دارند. بنابراین آشنا کردن مردم این منطقه و حتی دیگر مردم مناطق در معرض خطر کمتر با این خطر بالقوه و چگونگی مقابله با این بلای طبیعی چه از نظز مهندسی ساخت و ساز شامل ساختمان، لوله های نفت و گاز، بزرگراهها، شبکه های آب و فاضلاب، مخابرات و شبکه کابل های زیرزمینیف فرودگاهها، بنادر، شبکه راه آهن و چه از نظر بررسی نکات ایمنی و آموزشی همگانی زلزله برای کاستن میزان خسارت و تلفات وظیفه اساسی برای هر متخصص زلزله می باشد.
در باب اهمیت برررسی زلزله های مناطق در مطالعات زلزله شناسی گفتنی است گام اساسی و اولیه در این مورد این است که منابع لرزه زای منطقه و زلزله های تاریخی آن مورد مطالعه قرار گیرد. براساس اطلاعات دریافتی از این مطالعات اولیه ما می توانیم به صورت دقیقتر به مطالعات ریز پهنه بندی موردی سازه های مهندسی و کلیه مطالعات مهندسی و در نهایت ریز پهنه بندی شهرهای آذربایجان پرداخت که از نظر ریسک زلزله دارای ریسک زیادی می باشند. بنابراین این کتاب گام اولیه مطالعات زلزله شناسی مناطق مختلف آذربایجان می باشد. ارزش داده های تاریخی زلزله ها را زلزله شناسان بیش از دیگران می دانند.
در این کتاب بعضا تا شعاع چند ده کیلومتر به خارج مرزهای رسمی ایران رفته ایم با علم به این حقیقت که زلزله مرز نمی شناسد و ممکن است مناطق داخلی ایران را زلزله های مناطق مرزی بلرزاند مانند زلزله وان 2011 در ترکیه که کل مناطق آذربایجان غربی را لرزاند و باعث تخریبات چندی شد. در تهیه و تدوین این کتاب به عنوان اولین کاتولوگ زلزله های آذربایجان از کتاب تاریخ زمین لرزه های امبرسیز و ملویل استفاده اساسی شده است. تمام مشکلاتی که امبرسیز درباره تدوین این کتاب ذکر نموده درباره این کتاب نیز صادق می باشد. کمی منابع و عدم دقت در ثبت زلزله های منطقه در کتب تاریخی از مهم ترین مشکلات تهیه این کاتولوگ می باشد. چرا که می دانیم شهرهای بزرگ با دارا بودن نفوس فرهیخته بیشتر سرچشمه اصلی اطلاعات زلزله های تاریخی می باشد. وقوع انقلاب علمی و تکنولوژی از جمله اختراع سیستم های نوین اطلاع رسانی شامل روزنامه ها، تلفن و تلگراف اطلاعات زلزله های قرن نوزدهم به بعد را بسیار ارزشمند می سازد. در این کتاب سعی شده نامهای امروزین مناطقی که زلزله در آن حادث شده ذکر شود چرا که اعتقادمان بر این است این کتاب کتابی صرفا تاریخی نمی باشد بلکه کاتولوگ زلزله است برای مناطق زلزله خیز امروزین.
از آنجایی که زلزله شناسی ذکر تاریخ وقوع زلزله بر اساس تقویم میلادی معمول می باشد ما هم از این رویه استفاده نمودیم ولی در ذکر زلزله های معاصر آذربایجان هم از تقویم شمسی و هم میلادی استفاده نموده ایم.
این کتاب با دیدی ماکرو به موضوع زلزله های آذربایجان پرداخته بنابراین بدیهی است بسیاری از جزئیات زلزله خیزی آذربایجان از دید نویسنده به دور مانده است. با اینحال این کتاب میتواند نیاز به اطلاعات اولیه و در عین حال اساسی در مورد سایز موتکتونیک، زلزله های تاریخی و معاصر دستگاهی منطقه آذربایجان افرادی چون ژئوفیزیکدانان، زلزله شناسان، مهندسین عمران،زمین شناسی و ژئوتکنیک و کلا علومی که به نحوی با زلزله در ارتباط می باشند را به خوبی برآورده نمایند. بدیهی است کاستی هایی نیز در این کتاب وجود دارد که با تذکرات متخصصان امر در چاپهای بعدی کتاب برطرف شده و ویرایش خواهد شد. به امید اینکه این اثر مقدمه ای باشد بر شناخت بیشتر منابع لرزه ای آذربایجان و ریز پهنه بندی شهرهای آن.
دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی 
 

26 آذر 1398
تعداد بازدید: 937

نظرات

دسته بندی محصولات
ارائه کنندگان
Yedi Iklim türkçe B1
1,500,000ريال990,000ريال
مرورگر شما بسیار قدیمی است!
جهت مشاهده این وب سایت به صورت صحیح، بروزرسانی مرورگرتان ضروری خواهد بود. بروزرسانی مرورگر
×