اویکو توپلوسو

ساهمانلایان: آیدین سرداری نیا

مارقریت یورسونار، فله نئری اوکانیر، شیرلی جکسین، رئیموند کاروئر، جئیمز جویس، جان آپدایک، ائرنئست هئمینقویی، آنجئلیکا قیبس، آلبئر کامو، هاروکی موکامی

چئویرن لر: اولکر اوجقار، رضا حسینی بقانام، تهمینه زاردشت، آیدین سرداری نیا، احسان علی پور، فریبا نورانی

 

بیر سوزله دئسک چئویری، هنر و فن دئدیییمیز ایشلرین بیرلشمه سی دیر. ائله بو ایشین ان آغیر بولومو ده اونون هنرله اولدوغو ایلگی لری دیر و اونا گوره ده هر کس «چئویرن» یا خود اونون عربجه کلمه سینی ایشه آلساق، «مترجم» اولا بیلمیر. ایکی دیلین اینجه لیکلرینی دریندن دوشونوب و باشقا دیلده عینی متنین یارانماسینی ساغلاماق هر بیر دیل بیله نین ایشی دئییل. ائله اونا گوره ده اوزون ایللر بویو، سیسئرودان توتموش گونوموزه گلیب چاتان ماندئی ، حتیم، هولمزو باشقا تئوریسینلرین سایی آز اولماسادا آنجاق هامیسی ایکی ایده نین آرخاسیندا دالدالانمیشلار؛ «دویغو – دویغویا» چئویری یوخسا «کلمه – کلمه یه» می؟

یئنی تئوریلرده چئویری بیریمی (واحدی) کلمه می، جمله می یا خود متن می دئمک اوزون اوزون بحثلری باشلاتمیشدیر. آنجاق ادبی چئویریده یازیچینین گوردویو ایشی قوروماق و عینی حالدا اوخوجونو دا گوزه آلاراق باشقا بیر دنیادا یئنی و باشقا بیر متن دنیاسی یاراتماق چئویرینین هنر باخیمینی قاباریق شکلده اوزه چیخاریر.

آذربایجان ین دا ادبی چئویری تاریخینده یارانان حادثه لر ایلک دونه قرآن ین ترجمه سی عرب دیلیندن یا «نهج الفرادیس» آدلی کتابلا باشلاییر. البته بو ایندی یه قدر بیلدیکلریمیزه اساسلانیر، گله جکده یئنی کتابلارین تاپیلماسی باشقا یازیلاری دا اوزه چیخارا بیلر.

دوغودا چئویری تاریخی چوخ – چوخدانلارا عاید اولسا دا آنجاق اونون اوزرینده ایشله ییب  یئنی دوشونجه لری تئوری قالیبینا توکمک اوروپادان بورالارا گلمیشدیر.

اوروپا دیللریندن چئویرن نهضتی قاجار دوره سیندن باشلایاراق گونوموزه چاتمیشدیر، ائله ایران آدلانان اولکه ده باشقا آددیملارا تای بو ایشین ده ایلک آددیملاری تبریزدن باشلامیشدیر. قاجار دورونده اوزللیکله عباس میرزانین چابالاری ایله یارانان و مبرزا رضا مهندسین چالیشناقلاری ایله چئوریلن نئچه کتاب ایراندا ایلک دونه اولاراق اوروپا دیللرینین اویقارلیق و مدنیتینی ایران و اوزللیکله آذربایجانا گتیردی. بیر حالدا کی ایران ین باشقا شهرلری دنیادا گئدن هله چوخلو شئیلردن خبرسیزلیکده یاشاییردیلار. چاپ صنعتینین باشلانیشی تبریزده کتاب یاییمینین اونونه یئنی یوللار آچارکن، چئویری ایشی ده دالی قالمادی. باشقا دیللردن ترجمه اولان اثرلر حتی شعر صنعتینی ده، دییشدیریب «یئنی» شعرین یارانماسینا سبب اولدو. اوروپا ادبیاتیندان خبردار اولماق ایله بیرگه یئنی فورملار هم فارس و هم تورک ادبیاتینا یوا آچدی. بونا باخمایاراق کی آذربایجان و تورکلره عاید اولان اورژینال فورملار هم ادبیاتدا هم ده تئاتردا اوز یئرلرینی ساخلادیلار آنجاق اوروپادا یارانان فورملار ادبی جریانلارا گیریب و باشقا دوشونجه لره نه دن اولدولار. میزه فتحعلی آخوندزاده اوروپا فورمولو تئاتری گتیردی ، اویکو یازماق یازیچیلار آراسیندا اوزونه یئر آچدی، رومان آدلی ادبی فورم اوزونو گوسترمه یه باشلادی و ...