شمسی کسمایی شاعره ای بدون دفتر و دیوان

محمدرضا ترابی(رضا همراز)

ناشر: قالان یورد

چاپ اول 1398

73 صفحه

شابک: 1-7-95444-622-978

«شمسی کسمایی فرزند خلیل در سال 1262 ش در یزد به دنیا آمد. پدر او بازرگان بود و مادرش همایون نام داشت. خانواده او در آغاز سده نوزدهم از قفقاز مهاجرت کرده و در یزد اقامت گزیده بودند. شمس در یزد با تاجری به نام حسین ارباب زاده ازدواج کرد. ارباب زاده تاجر چای و همواره در حال سفر بود.
از این رو آن ها مدت ده سال در عشق آباد زندگی کردند و شمس در این مدت به فراگیری زبان روسی پرداخت. پس از انقلاب اکتبر 1917 روسیه ارباب زاده که سرمایه خود را از دست داده بود به ایران برگشت و در تبریز اقامت گزید و در اداره راه آهن آذربایجان به کار مشغول شد ... در این زمان تبریز کانون فعل و انفعال سیاسی بود و خیابانی و یارانش در جنب و جوش بودند و روزنامه تجدد را انتشار می دادند.
شمس کسمایی هم در زمره نویسندگان این روزنامه درآمد و مقالاتی در آن نوشت که از جمله آن ها مقالاتی در رد قرارداد 1919 ایران-انگلیس بود. شمس در سخنرانی های خیابانی فعالیتی چشمگیر داشت. شعرهای نو خود را در روزنامه تجدد و آزادیستان انتشار می داد. همسر او ارباب زاده در سال 1307 شمسی چشم از جهان فروبست و شمس همراه دختر و دامادش به تهران آمد و در این شهر اقامت گزید»
گزارش هایی از سخنرانی ها یا محافل ادبی و اشعار شاعران مکتب تجدد را می توان در روزنامه بلندآوازه تجدد منطبعه تبریز مشاهده کرد. به عنوان مثال در روزنامه تجدد با قلم میرزا تقی خان رفعت این گزارش خواندنی را پی می گیریم: «در اردیبهشت که مقارن بود با روز جهانی اول ماه مه برای تعمیر و انشای حدود یک ماه پس از درگرفتن قیام خیابانی یک "گاردن پارتی" چهارده روزه از 11 ثور قبور شهدای آزادی"با" حضور آزادی خواهان شهر" و شخص خیابانی، در عمارت جمعیت خیریه برپا می شود. به گزارش روزنامه تجدد، در این مراسم "یک ارکتر مرتب و منظم ایانی شرکت داشته" و "افراد صنعت کار ارکستر اغلب از ارباب ذوق و حس بوده، افتخاری خدمت می کردند. موزیک قزاق خانه و ارکستر ارامنه نیز در این عید آزادی شرکت جسته" بودند.
این حلقه ادبی یا مکتب تجدد بدون شک حاصل نهضت مشروطیت بود. شاعران چندی که در تشکیل این مکتب سهیم بودند و از این حرکت ادبی حمایت کردند که از شناخته شده ترین آن ها می توان به میرزا تقی خان رفعت، میرزا جعفر خامنه ای، احمد خرم، شمس کسمایی، ابوالقاسم لاهوتی و چند تن دیگر را می توان نام برد.
شمس که به دلیل سفرهایش به بلاد روس زبان های روسی و ترکی نیز می دانست، پس از اینکه با شوهرش در تبریز اطراق می کنند همان آغاز به گروه نویسندگان نشریه تجدد به میانداری تقی رفعت پیوست و در تحرکات اجتماعی و انقلابی آذربایجان مشارکت فعال داشت.