سنگ در آذربایجان باستان

رحیم بقال اصغری

ناشر: انتشارات بهاردخت

چاپ اول 1398

126 صفحه

شابک: 0-20-6431-622-978

هیچگاه آذربایجان از سنگ به عنوان ابزار اصلی زندگی بهره مند نبوده است. برخلاف تمدن های دیگر چون یونان که سنگ اصلی ترین مواد معماری آن را تشکیل می دهد، آذربایجانیها ترجیح می دادند از چوب و خشت استفاده کنند. کاه گل تا همین سالهای اخیر مهم ترین ابزار معماری بوده دلیل استفاده از گل و مهره های گلی در معماری آذربایجان سرمای جانکاه و سوزناک زمستانها بوده مدت تابستانی کوتاه بود و ساختمان سنگی به دلیل انتقال سرما به داخل گزینه مناسبی نبود فقط پای دیواره ها باید از سنگ استفاده می شد و درگاههای کاخهایی چون شهر یئری یا حسنلو و یا ستونهایی چون معبد ولیان داغی (عینالی امروز) که بتواند تحمل بار سنگین ساختمان بزرگ را داشته باشد. ساختمانهای کاه گلی عمری کوتاه دارند و با سیل و زلزله که در آذربایجان زیاد بود سریعا از بین می رفتند بنابراین ما از داشتن تاریخ معماری شگرف محروم هستیم. یکی از دلایل آتش سوزی های متعدد در جای جای آذربایجان وجود همین تیرهای چوبی در سقف بود. اما سنگ ها ابزار خوبی برای شکار بودند بشر نخستین در آذربایجان از سنگ های گوناگون تراش خورده بهترین استفاده را در شکار کرد و سپس از سنگ برای کوبیدن و شکستن و آسیاب کردن استفاده نموده در ده هزار قبلی نیز یکی از وسایل مهم برای صادرات به خصوص به تمدن سومر که فاقد سنگ کافی و سنگ تزئینی بود آذربایجان بود آنها به خویشاوندان خود سنگ می فرستادند و غله دریافت می کردند. حتی بت های آذربایجانی چوبی بوده آنها را تدهین(یاغلاماق) می کردند و مدح آنها را می گفتند. از چشمهایی باجنس که در اغلب اماکن تاریخی باقی مانده می فهمیم آنها از جنس چوب بودند. سنگ در نهایت یک کارکرد مهم دیگر داشت آنها آیینی بودند. سنگ صبور، سنگ باران، سنگ یادبود که نشانگر اهمیت جایگاه یک جنس غیر مشتعل و نابودشدنی بود. این سنگ ها تا چند سال قبل و اکنون در جاهایی به نام «اوجاق» مورد پرستش و یا احترام بودند. سنگها از روی قبور تا تزیین و از کارکردهایی چون ظروف تایرهای سنگی تدهین در سلسله های پر وقوت (گوتی ها) تا ماد مورد استفاده بودند. در این کتاب  نویسنده به خلاصه هایی قابل اعتماد و نه مبتنی بر داستان سرایی بلکه استوار بر باستان شناسی پرداخته است. تاریخ آذربایجان همیشه بر گفته ها و نقل و قولها و بر روی هوا نوشته شده و مورخین ما از ارائه مستندات کافی سرباز زده اند. همین طور تاریخ کلی ایران نیز به افسانه سرایی های هرودوت تا معاصرین و جوانترهای کنونی وابسته بوده و جایگاه علمی در جهان ندارد. اکنون با درز گزارشات خارجی ها به بیرون می توانیم کم کم جایگاه واقعی خود را در ایران و جهان پیدا کنیم. امید است گزارشات آرشیو شده در موزه ایران باستان و حفاریهایی چون تبریز و شهر یئری و ... نیز انتشار یابند تا بتوانیم واقع بینانه تر به بررسی آنچه در گذشته مخفی بود بپردازیم.