ارومیه در محاربه عالم سوز

از مقدمه نصارا تا بلوای اسمعیل آقا 1300-1298 شمسی

رحمت الله خان معتمدالوازاره

به کوشش : کاوه بیات

ناشر: شیرازه کتاب ما

چاپ دوم 1398

616 صفحه

شابک: 8-00-8514-600-978

وقایع سهمناک ارومیه و مضافات در سالهای پایانی جنگ اول جهانی در قیاس با بسیاری از دیگر رخدادهای ایران در این سال ها، یکی از معروف ترین و شناخته شده ترین حوادث ایران در این دوره از تاریخ معاصر کشور است. بخش مهمی از تاریخ هیجده ساله آذربایجان به قلم سید احمد کسروی، که ماخذ اصلی بسیاری از تحقیقات بعدی در تاریخ معاصر ارومیه گشت و همچنین اوضاع ایران در جنگ اول یا تاریخ رضائیه نوشته محمد تمدن به توصیف این حوادث اختصاص دارد. ولی وجود چنین ماخذی لزوما به معنای وجود شرح گویا و جامعی از تحولات مزبور نیست. در واقع به دلیل حضور طیف وسیعی از مقامات نظامی و سیاسی خارجی و همچنین فعالیت های گسترده تعداد چشم گیری از اعضا هیئت های تبشیری مسیحی در منطقه از حوادث این دوره اسناد و گزارش های خارجی فراونی در دسترس پژوهشگران قرار دارد که به دلیل ضعف نسبی منابع داخلی در این زمینه و دور از دسترس ماندن اسناد و گزارش های ایرانی از حوادث مورد بحث، مانع از آن شده است که از این تحولات تصویر واقعی و بی طرفانه ای ارائه گردد. اهمیت اصلی یادداشت های مفصل و روزبه روز رحمت الله خان معتمدالوزاره از این حوادث که اینک تحت عنوان ارومیه در محاربه عالم سوز ارائه می شود دقیقا در آن است که این ضعف نسبی منابع داخلی را تا حد چشم گیری برطرف ساخته و آثار حاصل از حجم انبوه گزارش های یک سویه بیگانه را خنثی می کند.