حاجی صمدخان شجاع الدوله و رژیم مشروطه

نوشته: مسعود غلامیه

ناشر: نشر اوحدی

چاپ اول 1380

420 صفحه

شابک: 3-53-6376-964

در حادثه بزرگ مشروطیت صفحه های مهیج و گوناگونی وجود دارد که در آن رجال و شخصیتها و عناصر گوناگونی از طبقات مختلف بعرصه ظهور آمده، در حالی که هر یک نقشهای موثری در اوضاع روز بازی می کرده اند، یک اثر جاوید و نمایان نیز از خود و از افکار خود در اذهان مرذم و در تاریخ حیات سیاسی و اجتماعی کشور برجی گذارده اند. یکی از این شخصیتها که وجودش تاثیر عمده در مشروطیت آذربایجان داشته و برجستگی خاصی از او در این حادثه تاریخی بنظر می رسد، حاجی صمدخان شجاع الدوله است. او در دوره فعالیتهای سیاسی نظامی خود دارای چهره های متغیر است. سردار مقتدر زمان استبداد، دشمن شماره یک دوران انقلاب و بعد از حصول مشروطه، در حالیکه با پنهان کاری و تغییر موضع توانست نفوذ و احترام خود را همچنان حفظ کرده از گدانندگان دولت مشروطه شود! چه سری در کار این پرورش یافته مکتب استبداد وجود داشته که در عین بکاربردن تمام قوای موجود در تمام دوران اعتلای قدرت حکومت مالک الرقابی علیه آزادی و حاکمیت ملی، معهذا پس از استقرار مشروطیت، همان شجاع الدوله سردار فاتح مشروطه در تهر می گردد که هم پای ستارخان سردار ملی و باقرخان سالار ملی مورد استقبال مرم تبریز می گردد. این است نکته ای که از هر حیث شایان تامل می باشد. رجالی که زندگی سیاسی آنها دارای برجستگی خاصی است نتیجه اعمال زمامداری آنها بطور کلی از دو صورت خدمت یا خیانت خارج نیست. ملتی که درباره این گونه رجال خود عکس العمل نشان نمی دهد و در صدد اجرای عدالت درباره آنها بر نمی آید، این انفعال ممکن است ناشی از گذشت و فراموشی باشد ولی نمی تواند دلیل فقدان حس تمیز یا عجز از درک حقیقت و واقعیت امور شناخته شود.