خاطرات دکتر سلام الله جاوید دو جلدی

از فرقه عدالت تا نهضت ملی آذربایجان

نویسنده: سلام الله جاوید

ترجمه، تدوین و توضیح: رحیم رئیس نیا

ناشر: شیرازه کتاب ما

چاپ اول 1401

شابک دوره: 1-81-7489-622-978

خاطرات دکتر سلام‌الله جاوید که اینک تحت عنوان از فرقهٔ عدالت تا فرقهٔ دموکرات آذربایجان منتشر می‌شود، خاطرات یکی از چهره‌های سرشناس کمونیست ایرانی است و حاصل کار یک گزارش مهم تاریخی که از توصیف حال و روز ایرانیان باکو در سال‌های نخست قرن بیستم آغاز شده، با اشاره به تحرکات انقلابی قفقاز در دورهٔ انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، از بازتاب و تأثیر این حوادث بر تحولات ایران می‌نویسد. سرکوب تحرکاتی از این دست یکی از نتایج اولیهٔ شکل‌گیری نظام پهلوی بود که دوره‌ای از زندان و تبعید را برای صاحب خاطرات به دنبال آورد و آنگاه شروع دور جدیدی از فعالیت‌های سیاسی بعد از فروپاشی نظام حاکم در شهریور ۱۳۲۰ که در خلال فرازوفرود فرقهٔ دموکرات آذربایجان از پاییز ۱۳۲۴ تا زمستان ۱۳۲۵ به نقطهٔ اوج خود رسید. سلام‌الله جاوید از بازیگران و صاحب‌منصبان عمدهٔ این جریان بود. پشت جلد دوم: بازماندهٔ روزگار ـ جلد دوّم خاطرات دکتر سلام‌الله جاوید ـ شرحی است دربارهٔ یک بخش نانوشته و ناگفته از زندگانی سلام‌الله جاوید در خلال فروپاشی حکومت فرقهٔ دموکرات آذربایجان در آذر ۱۳۲۵؛ سرگذشت وی در مراحل بعد که به بازداشت و تعقیب او منجر شد، فراهم آمدن دوره‌ای از آرامش نسبی و همچنین امکان تجدید پاره‌ای از فعالیت‌های سیاسی در ایام آزادی‌های نسبی دوران حکومت مصدق از جمله مباحث مطرح شده در این مجلد است. در بخش‌های بعدی این بررسی نیز که بار دیگر فضای سیاسی حاکم بر ایران محدود شد، از تقلیل این تحرکات به حداقلی از فعالیت‌های فرهنگی می‌خوانیم و آنگاه دورهٔ پایانی زندگانی سلام‌الله جاوید که با پیشامد انقلاب اسلامی توأم شد و در نهایت درگذشت او در تابستان ۱۳۶۴.