ابراهیم پور حسین خونیق

ناشر: نشر اختر

چاپ چهارم 1395

192 صفحه

شابک: 9-171-517-964-978

 

 

تاریخ پرفراز و نشیب آذربایجان در دوران معاصر شاهد جنبش ها و قیام های گوناگون با اهداف متفاوتی بوده است. شروع جنگ اول جهانی مسایل و حوادثی را دربرداشت که بیشتر پای ایران را به این قضیه کشاند بعد از آن که روسیه در جنگ از ژاپن شکست خورد تمام تلاش خود را مبنی بر نجات خود از این شکستی که وجهه ی او را در جهان زیر سئوال برده بود استفاده نماید به همین خاطر با دامن زدن به جنگ بین ارمنی و مسلمان و تشدید آن در مناطق قفقاز و آذربایجان این شکست را تا حدودی تحت پوشش قرار می داد. تا بلکه بتواند در میان رقبای قدرتمند استعماری خود بیش از این سرشکسته نشود.

در این زمان آذربایجان یکی از ادوار بحرانی خود را می گذراند، چرا که سال های دهه ی نخست قرن بیستم مقارن با انقلاب مشروطیت و کوشش ملت جهت شرکت فعالانه در زندگی سیاسی خود بود و از نظر سیاسی اجتماعی نیز بروز مسایلی مانند شورش ها و آشوب های قومی و منطقه ای و نیز هرج و مرج داخلی، به بحران پیش آمده دامن می زد. گرچه این مسائل ریشه در ساختار اجتماعی و اقتصادی و سیاسی کشور داشت، اما اوضاع آذربایجان با توجه به مسایل پیش آمده بحرانی تر بود، چرا که مردم با پشت سرگذاشتن دوره ی انقلاب مشروطیت که در آن آرمان های بلندی در سر می پرورانیدند اکنون با انعقاد قرارداد شوم 1298 شمسی 1919 میلادی که ایران را تحت الحمایه انگلیس قرار داده بود روبرو بودند به همین جهت این گونه حرکات واکنش های عدیده ای برانگیخت که موجب قیام شیخ محمد خیابانی روحانی مبارز بر علیه این قرارداد گردید، اما قیام این مجاهد نستوه از طرف حکومت مرکزی در آذربایجان سرکوب و خود شیخ نیز به شهادت رسید.

در این زمان در پی آشفتگی های آذربایجان اسماعیل سمیتکو رئیس قبیله ایل شکاک از فرصت به وجود آمده استفاده نموده به منظور اتحاد قبایل شمال کردستان، سیاست خصمانه ای پیش گرفت و در پی طغیانگری او که از طرف بیگانگان نیز حمایت می شد اوضاع آذربایجان بخصوص مناطق شهر ارومیه نابسامان شده، شهرهای ارومیه، سلماس، ساوجبلاغ (مهاباد) مورد تهاجم کردهای شکاک قرار گرفتند که در پی این تهاجمات بسیاری کشته و بی خانمان شدند.

در مورد علل و طغیان شرارت های سمیتکو مطالب و کتب داخلی و خارجی متعددی منتشر شده که با مراجعه به آنها در تحلیلی دقیق و جرئی از هر یک، نقش عوامل بیگانه و مقصود استعمارگران در برانگیختن این فتنه ها به خوبی مورد ارزیابی می شود. هدف تحقیق حاضر نیز آن است که تصویر کاملی از حوادث آن دوره با توجه به اسناد و تصاویر در ذهن مجسم شود.

 

ابراهیم پورحسین خونیق 1386