رجال عصر ناصری

دوستعلی خان معیرالممالک

ناشر: نشر تاریخ ایران

چاپ اول 1390

348 صفحه

شابک: 3-66-6082-964-978

دوستعلی خان معیرالممالک، فرزند دوست محمد خان و نواده دوستعلی خان (نظام الدوله) معیرالممالک است. مادر او خانم عصمت الدوله، دختر دوم ناصرالدین شاه بود. دوستعلی خان در سال 1293 قمری در باغ فردوس تجریش متولد شد و در سال 1345 شمسی، در سن نود سالگی در تهران در گذشت. 
دوستعلی خان دوران کودکی و نوجوانی خود را در دربار و تحت سرپرستی شاهزاده جهانگیر میرزا، دائی خانم عصمه الدوله سپری کرد. او در جوانی مدتی زیر نظر دایی خود، کامران میرزا نایب السلطنه وزیر جنگ، تعلیمات نظامی آموخت و چند سالی نیز با درجه امیر تومانی خدمت کرد. از آنجا که مشاغل دولتی و مناصب درباری با روحیه دوستعلی خان مغایر بود، او پس از مدت زمانی از سمت خود استعفا داد و بقیه عمر خود را دور از سیاست گذراند. دوستعلی خان در جوانی ملقب به اعتصام السلطنه بود و پس از فوت پدر، در سال 1331 ق لقب معیرالممالک به او اعطا گردید.
دوستعلی خان معیرالممالک از نوجوانی فارسی و عربی و تعلیم خط و نقاشی را نزد استادان آن زمان آموخته بود و چون خود نیز از نبوغ هنری بسیاری برخوردار بود، آثاری بسیاری ار ایشان به جای مانده است. پرده های نقاشی زیبایی از مناظر طبیعت و پرندگان شکاری و همچنین قطعات خط به جای مانده نمایانگر استعداد و نبوغ او در این هنرهاست.
یکی از خصوصیات بارز دوستعلی خان سبک نگارش اوست. وی قلمی شیرین، روان، ساده و استعداد به خصوصی در توصیف افراد، وقایع و مناظر داشت. دوستعلی خان در حقیقت نویسنده ای متبحر بود و نوشته های ایشان نمایان گر این مطلب است.
کتاب "رجال عصر ناصری" شناسایی و معرفی گروهی از شخصیت های عصر قاجار است از زبان دوستعلی خان. موقعیت زمانی و اجتماعی معیرالممالک ایجاب می کرده که شخصیت های مذکور را از نزدیک بشناسد و با آن ها در تماس باشد. مطالب جالب و اطلاعات پراکنده بسیاری در این کتاب جمع آوری شده که برای خوانندگان نسل امروز جالب و خواندنی است. مقالاتی مانند: پسران فتحعلی شاه، پسران ناصرالدین شاه، دختران فتح علیشاه، خواهران ناصرالدین شاه، نقاشلن، نوازندگان دوران ناصری و مظفری و خوانندگان دوران ناصری در نوع خود کمیاب و جالب توجه هستند.
این کتاب چاپ سوم این سلسله مقالات است. دوستعلی خان در ابتدای مقالات می نویسد که این یادداشت ها بار اول برای مجله یغما تهیه شده و در آن مجله منتشر شده است. چاپ اول این مقالات به صورت کتاب در سال 1361 ش توسط همین انتشارات انجام شده است.