ضروب امثال ترکیه

(از مولفی ناشناخته - سده ی یازدهم)

مقدمه، بررسی و تحقیق: دکتر ح.م.صدیق / منیژه شیرمحمدی

ناشر: انتشارات تکدرخت

چاپ اول 1388

246 صفحه

شابک: 4-35-5559-600-978

ضرب المثل چیست؟
کلمه ی مرکب «ضرب المثل» در معنای مثل آوردن در میان کلام، مثل زدن و نیز به عنوان اسم در معنای «مثل» است یعنی «گفتاری کوتاه و شایع، و معمولا در قالب بیانی کلیشه ای و بیان کننده ی حالتی نمادین، با معنای عمیق و اندرزگونه، و دارای مصادیق متعدد که موضوع یا روی داد مورد مجادله و بحث را به آن تشبیه می کنند.»
به نقل از کشاف اصطلاحات الفنون در باب معنی مثل آورده است: « سخن سایر فاشی الاستعمال که در مضرب و مورد خود مثل شده یا شود. و مراد از مورد، آن حالت اصلی است که از آن سخن اراده می گردد.»
ما گوییم ضرب المثل یا آتالار سؤزو، در ترکی آذری یک یا دو جمله ی کوتاه با کلماتی گزینش شده، موزون و هم آهنگ است که با یک بار شنیدن در خاطر نقش می بندد و حاوی آموزه ای اخلاقی یا اجتماعی عمیقی است و گستره ی معنایی وسیعی دارد.
به دیگر سخن، از ویژگی های آن ایجاز است که معنای بیشتری را در لفظ اندک می گنجاند.
بدین گونه باید گفت که هر ضرب المثل زاییده ی اندیشه و دانش توده های مردم است که به لحاظ شکلی و معنایی، زیبایی نهان دارد و آمال، آرزوها، غم ها و شادی های عموم در آن ها تبلور می یابد. برخورد با عوامل و رخدادهای طبیعی، حوادث و خیزاب های اجتماعی و مبارزه ی بی امان در طبیعت و اجتماعی خاستگاه اصلی و اساسی ضرب المثل ها هستند.
اگر بگوییم که ضرب المثل جمله یا جملاتی فصیح، دارای آرایه های ادبی روشن و در عین فصاحت بسیار ساده و لطیف و خالی از تکلف است، بی راه نرفته ایم.