سیاست عشایری دولت پهلوی اول

نفیسه واعظ (شهرستانی)

ناشر: نشر تاریخ ایران

چاپ اول 1388

600 صفحه

شابک: 5-50-6082-964-978

مطالعه در موضوع ایلات و عشایر با دشواری های عمومی چندی روبرو است، از جمله این که از دید نطری مطالعه مسائل ایلات و عشایر بیشتر در حوزه رشته های جامعه شناسی، انسان شناسی قرار دارد. زیرا نه می توان از نگاه مردم شناسان و جامعه شناسان به موضوع ایلات و عشایر غفلت کرد و نه می توان از زاویه علاقه آنها به این موضوع نگریست که در آن صورت از تعقیب هدف تاریخی این پژوهش باز خواهیم ماند.

نبود مرزبندی خاص بین واژه های قوم، ایل و عشیره و فبیله، سبب خلط مبحث قوم و قومیت با ایلات و عشایر می شود. زیرا در ایران از گذشته های دور به دلیل شرایط خاص جغرافیای زندگی ایلی و عشیره ای سابقه داشته است و ایران در طول تاریخ ایران عرصه تاخت و تاز و هجوم غیرایرانی بوده است و لذا اغلب سبب شده است ایلات و عشایر ایران را در قالب یک کلیت کلان تر به اسم «قوم» تعریف نمایند. مثل : ایلات و عشایر بلوچ و قوم بلوچ

تحقیق درباره سیاست عشایری دولت پهلوی اول گذشته از مشکلات عمومی فوق، با موانع خاصی روبرو است، از جمله این که این موضوع جذابیت لازم برای پژوهشگران را نداشته است و جز چند تک نگاری پراکنده و اشارت ناکافی در مقاله ها، ماخذی که بتوان از روی آن الگو برداری و سپس آن را تکمیل کرد وجود ندارد و در همان نوشته های اندک نیز، بیش و پیش  از این که چرایی یا چگونگی سیاست عشایری بررسی شده باشد به تحلیل سیاست عشایری پرداخته شده است.

در برخی از منابع مثل برخی از نشریات و خاطرات سکوت تلخی درباره برنامه ریزی های دولت حکمفرماست و در برخی اسناد و گزارش ها که ذکری از سیاست عشایری دولت شده است، ردی از پنهان کاری، خلاف نمایی وجود دارد که در صورت عدم دقت، به نتایج نادرست ختم خواهد شد.

در گزارش های موجود در نشریات هم کمابیش دغدغه ستایش از اقدامات مدرنیستی دولت سبب سکوت یا کم گویی درباره ایلات و عشایر شده است در گزارش های خارجی مثل انگلیسی های حاضر در ایران غرض ورزی و ثبت وقایع از روزنه نگاه و منافع کشور متبوع خود سنگینی قابل توجهی دارد.

اما، برای انجام این تحقیق امکان این که هیچ کتاب تاریخی، خاطره، نشریه و سندی مربوط به این دوره را نادیده گرفت، میسر نبود، چون احتمال می رفت در یک سطر یا یک پاراگراف اشاره ای به سیاست عشایری شده باشد و در عین حال مطالعه صفحه به صفحه نشریه ای مثل اطلاعات که قریب به 15 سال این دوره را در بر می گرفته، ماه ها و ماه ها وقت پژوهشگر را می گرفت، بنابراین تدابیر خاصی لازم بود که ضمن توجه به محدودیت زمانی از داده ها و آگاهی های کلیدی غفلت نشود و لذا این وضعیت دوگانه خطر عدم انسجام، چند پارگی مطالب را به وجود می آورد که البته در این پژوهش حتی المقدور تلاش شد، پیوستگی مطالب حفظ شود.

نفیسه واعظ ، اصفهان، پاییز 1388