زبانهای ترکی و فارسی از دیرباز ارتباطات فراوانی باهم داشته اند. اگرچه زبان فارسی از لحاظ گنجینه واژگان، ساختار دستوری و فراوانی واژگان برای یک معنی، اصلا قابل مقایسه با زبان ترکی نیست ولی به هر حال هر زبانی ویژگیهای خاص خود را دارد. آنچه که روشن است اینکه از فارسی باستان و پیش از اسلام جز چند خط مبهم بیش نمانده است و این یک واقعیت تاریخی و ادبی و زبانی است. زبان فارسی به شدت با کاستی بن مایه ها روبرو بوده و از سوی دیگر ساختار دستوری قدیم آن برگرفته از زبان عربی و ساختار دستوری کنونی آن برگرفته از زبان ترکی است. کاستی بن مایه ها در زبان فارسی، با فراوانی ترکیبها جبران شده است. در خصوص واژگان نیز زبان فارسی، از زبانهای دیگر بویژه زبان عربی، ترکی، فرانسوی و … واژگان بسیاری گرفته است. یک پنجم واژگان موجود در این فرهنگ عربی است. زبان ترکی پس از زبان عربی، بیشترین واژه را به زبان فارسی داده است. حتی در برخی موارد برخی بن مایه ها مانند شناختن، سرودن و …و برخی پسوندها مانند سار، زار و … ترکی هستند ولی در طول زمان دچار دگرگونی شده اند.

در حدود هشت سده از زمان نوشته شدن نخستین فرهنگ فارسی به ترکی می گذرد و در این مدت فرهنگ های بسیاری توسط اشخاص مختلف و در جاهای گوناگون نوشته شده است.  هر یک از این فرهنگ ها در حقیقت ادامه دهنده راه فرهنگ های قبلی و تکمیل کننده آنها بوده اند و چنین است که هر فرهنگی کاملتر از فرهنگ قبلی و ناقصتر از فرهنگ های بعدی است چرا که زبان همچون رودی در جوش و خروش است و در زندگی انسان ها جاری می شود. این نوشته نیز در واقع برگرفته از فرهنگ های پیشین و هم چنین قدری همت فردی است تا چه در نظر آید و چه در قبول افتد.

در این نوشته برای واژگان موجود در زبان فارسی، معادل ترکی و بیشتر ترکی آذربایجانی ارائه شده و برای واژگان دشوار نیز تلفظ لاتین اضافه شده است. در برخی موارد نیز برابر نهادهایی پیشنهاد شده که با علامت (ش) (شاهمرسی) نمایان شده اند. تقریبا همه مدخل های موجود در فرهنگ عمید و بیشتر مدخل های موجود در فرهنگ معین، در این نوشته آورده شده اند.

پرویز زارع شاهمرسی

تبریز، لاله زار، 1388/4/1