پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت
پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت
دوره های یکم و دوم مجلس شورای ملی
منصوره اتحادیه
ناشر : نشر تاریخ ایران
چاپ اول 1381
536 صفحه
شابک: 4-40-6141-964
اين كتاب بررسي و كنكاشي عميق و مبتني بر منابع دست اول درباره اولين گامهاي ايرانيان براي تشكيل حزب و روند و خط سير پژوهش و بررسي درباره ابعاد و پيامدهاي سياسي و اجتماعي نهضت مشروطه است.
كتاب «پيدايش و تحول احزاب سياسي مشروطيت(دورههاي يكم و دوم مجلس شوراي ملي)» شامل يك مقاله به عنوان ديباچه، مقدمه (آغاز سخن) و دو بخش اصلي و چهار بخش پيوستها، منابع، فهرستها و نمايه است.
مولف در مقاله آغازين از چهار منظرِ نارسايي قانون اساسي و قوانين انتخابات، نقش احزاب و تشكيلات سياسي، اختلاف ميان علما و دخالت دولتهاي بيگانه در امور كشور، به بررسي نخستين دهه انقلاب و موانع و مشكلات پيش روي آن پرداخته است.
وي در ادامه به ريشهيابي و چگونگي شكلگيري انجمنها و فرقهها و نقش آنها در قبل و بعد از نهضت مشروطه پرداخته و دلايل داخلي و خارجي در شكلگيري آنها، بنيانگذاران، ديدگاهها و مواضع، خواستهها، تركيب و جايگاه انجمنها در مجلس اول و كشمشهاي آنان با يكديگر را بررسي كرده است. حوادث به توپ بستن مجلس و دوران استبداد صغير و نقش انجمنها در حمايت و دفاع از مجلس و تلاشهاي داخل و خارج از كشور براي احياي مشروطه از ديگر مباحثياند كه در اين كتاب به آنها پرداخته شده است.
بررسي دوره دوم مجلس شوراي ملي از مباحث ديگر كتاب است. در اين بخش مولف به روند تشكيل مجلس دوم و پيدايش احزاب سياسي چون حزب اجتماعيون عاميون و اجتماعيون اعتداليون و ساير احزاب و مرامنامهها، مواضع و اقدامات آنان پرداخته است.
همچنين نقش و مواضع احزاب در حمايت يا مخالفت با رخدادها يا حوادثي چون كابينههاي زمان مشروطه، بهويژه كابينه اول و دوم و سوم سپهدار، دخالتهاي روس و انگليس در امور ايران، استقراضهاي خارجي و مشكلات گوناگون كشور، ترورها، نيابت سلطنت ناصرالملك و تلاش وي براي مهار مجلس، ماموريت شوستر براي حل مسائل و مشكلات كشور از ديگر مباحثياند كه مولف به نقد و بررسي آنها پرداخته است.