شانلی آذربایجان کیتابینا دوکتور حسین محمدزاده صدیقین مقدمه سی

میر مهدی اعتمادین یاشاییشی و اثرلری

1. اعتمادین حیاتی
    سیدمهدی اعتماد ناطقی، تبریزلی سید محمد اوغلو، 1279 شمسی ایلینده تبریزین خیاوان محله‌سینده دونیا گلمیشدیر. ایلک تحصیلینی محله‌نین آدلیم آخوندی، ملا یوسف یانیندا اوخوموش، سونرا میرزا ابوالقاسم خان‌ین اصول جدید ابتدایی مکتبینه داخل اولموشدور. بو مکتبی قورتاردیقدان سونرا تبریزین معروف علمیه حوزه‌سی اولان طالبیه مدرسه‌سینه گئتمیش، اورادا عرب دیلی و ادبیاتی، صرف، نحو، فقه، اصول، معقول، منقول و حکمت (فلسفه)دن درس آلمیش و او زامانین عالی تحصیلینی قازانمیشدیر.
میر مهدی اعتماد اؤز تحصیلی ایله یاناشی ادبیات ساحه‌سینده شخصی مطالعه ایله مشغول اولاراق، شاعیرلیک و ادیب‌لیک درجه‌سینه چاتا بیلمیشدیر و گنجلیگی‌نین ایلک ایللریندن شعر یازماغا باشلامیشدیر. او 23 یاشیندا تبریزده آئینه‌ی اخلاق منظومه‌سینی و بیر نئچه درس کتابی تألیف و نشر ائتمیشدیر.
اعتماد هابئله تبریزده مشهور اعتمادیه مدرسه‌سی آچمیش و 15 ایل بورادا یئنی نسلین تربیه‌سی ایله مشغول اولموشدور.
اونون رضا شاهین قانلی حکومتی دؤورونده بدرقة الصبیان اثری 10 دفعه، میزان الانشاء کتابی 6 دفعه، آئینه‌ی اخلاق منظومه‌سی 20 دفعه و مناظره‌ی ادبی یا سماوریّه کتابی 8 دفعه نشر اولموشدور. 
بو کتابلار ایله یاناشی اوندان الفبای جدید، هدایت الکلام، تحفة الصبیان و باشقا اثرلرده رضا خان دؤورونده نشر ائدیلمیشدیر.
میر مهدی اعتماد 25- 1320 ایللرینده قیزغین ادبی فعالیته باشلادی و شاعرلر مجلسینده تورکجه یازما قایدالاری تدریس ائتمکله برابر، شانلی آذربایجان آدلی دیوانینی نشر ائده بیلدی. هم ده شاعرلر مجلسی‌نین رئیسی اولدو.
بو قیزغین روحلو شاعر، سونرالار محمدرضا شاه زامانی ایکی ایل حبس چکدیکدن سونرا، تهرانا تبعید ائدیلدی.
سید مهدی اعتماد، تهران اراذل اوباشی‌نین 28 مرداد آمریکایی کودتاسیندان سونرا، مرکب و قاریشیق حیات سورموشدور. تهراندا شانلی اسلامی انقلابا قد‌ر مدرسه‌لرده عربجه صرف و نحو و ادبی متنلر تدریس ائدردی و هابئله ثبت اداره‌سینده ایشلردی و رادیودا ترکی ترانه‌لر قوشوب گون کئچیره‌ردی. 
تهرانین سرآسیاب دولاب محله‌سینده یاشایان اعتماد، انقلابدان قاباق مکه‌یه مشرف اولدو، هابئله او گنجعلی صباحی، سلامالله جاوید، نصرتالله فتحی، علی تبریزی، حسن مجیدزاده، واله‌ دست‌پیش و باشقالاری ایله تئز- تئز گؤروشردی. 
همین ایللرده حسن مجیدزاده اونون نظری آلتیندا تورکی ترانه‌لری کتابینی یازیب نشر ائتدیردی.  هابئله سلاماللهجاوید ایله بیرلیکده آذربایجان دیلی صرف و نحو کتابینی یازمیشدیر که شاه رژیمی بیر مدت او کتابین چاپی‌نین قاباغینی آلدی، و سونرا بو کتاب جاد (جاوید و اعتماد) امضاسی ایله چاپ اولدو.  تورکی ترانه‌لر کتابینی دا ییغیب ییغیشدیریب آرادان آپاردیلار.
حاج میرمهدی اعتماد عؤمرونون سون ایللرینده آغیر خسته‌لندی و 1360 ـ جی ایل خرداد آیی‌نین 7 ـ-‌جی گونو تهراندا اوزون سورن خسته‌لیکدن سونرا وفات ائتدی.
همین ایل ح. م. ساوالان وارلیق مجله‌سی‌نین 3 ـ جو ساییندا اونون وفاتی مناسبتیله بئله یازدی:
«سید مهدی اعتماد یازدیغی اخلاقی، تربیه‌وی و اجتماعی شعرلر و یازیلاری ایله آذربایجان فرهنگ و خصوصاً ادبیاتینا خدمت ائتمیشدیر. او، کلامی موزون، افاده‌لری ساده،‌ فکری آیدین و قلمی کسگین بیر آذربایجان شاعری‌دیر.
ادبی میراث اولاراق بوراخدیغی دیوانی، معاصر آذربایجان ادبیاتی‌نین قیمتلی خزینه‌لریندن ساییلیر.
سئودیگین دوغما ائلیندن نئجه آیریلدین سن،
اوزون ایللر بویو اوغروندا اونون وئردین امک.
سئوه‌جکدیر گؤزل اشعارینی ائللر وار ایکن،
دونیادوردوقجا بیل آنجاق امگین ایتمیه‌جک.» 

حاج میر مهدی اعتماد تهراندا تبعید ایللرینده نصاب اعتماد آدلی اثرینی یازیب یاراتدی.
اعتماد حاققیندا حله‌لیک بوتون سؤزلریمی دئیه بیلمیرم. اگر اونون شخصیتی حاققیندا سون سؤزومو دئمک ایسته‌سم بئله اولار که اعتماد دوغوموندان اؤلومونه قد‌ر بیزیم ملی فاجعه‌میزین آیناسی کیمی یاشامیشدیر.
اعتمادین اؤز دیلی ایله دانیشا بیلسک، میرزاآقا ولی‌زاده بهبودون مزار داشینا یازدیغی بو ایکی بیتی بلکه‌ده، اونون زبان حالی کیمی قبول ائده بیلریک:
ایسته‌مم، گؤز یاشلارین تؤکمه مزاریم اوستونه،
قبریمه الوان چیچک قویما، گره‌کمزدیر منه.
خلقیمه بیر عؤمر خدمت ائیله‌دیم پاک قلب ایله،
سن ده گئت دونیادا وارکن، خلقیوه خدمت ائله.
2. اعتمادین شعر صنعتی
اعتمادین شعر صنعتی و شعر قابلیّتی حاققیندا دانیشماق چوخ چتین ایشدیر. عربجه،‌ فارسجا و تورکجه کلاسیک ادبیات معلوماتلارینا صاحب اولان اوستاد شاعر، بوتون ادبی- بدیعی تجربه‌لرینی دیلیمیزده یازدیغی شعر اؤرنکلرینده ایشله‌ده بیلمیشدیر.
یازدیغی قصیده‌لرده جانا یاتان گؤزل تغزّل و تشبیب پارچالاری، شریطه و گریز بؤلوملری ایشله‌دن اعتماد، عروض بحرینده یازیلان شعر قایدا- قانونلارینا نه قده‌ر مسلط اولدوغونو گؤستریر. اونون تشبیبلری عمومیّتله شریطه موضوعو ایله بیرگه اوخونور:
آچیلدی صبح سعادت اوفوقدن اولدو عیان،
گونش جهانینی گؤستردی ظلمت اولدو نهان.
گؤروندو عشق یولو کاروان عشق گلیر،
بو کاروانه ائدر حُرمت عشقلی انسان.
بو عشق عاشیقه معنوی بیر سعادت دیر،
بو یولدا عاشیق اولانلار کئچدیلر جاندان...

هابئله اعتماد کلاسیک شعریمیزین جوره-جوره نوعلاریندا طبعینی سینامیش و شعر یازمیشدیر. مثال اوچون آشاغیداکی گؤزل مستزاد اونون نه قد‌ر اوستاد شاعر اولدوغونا بیر ثبوتدور:
گلدی تازا ایل، قوپدو چمنلرده قیامت،    
باشلاندی طراوت. 
یئر- گؤی اؤزونه آلدی یئنه تازه لطافت،
                دور بیر ائله همّت.
گئتدی قاراقیش، گئتدی خزان، گئتدی قارانلیق،
                گؤگدن ده دومانلیق.
وار سنده دومان، سنده خزان، سنده فلاکت،
                دور بیر ائله همت...
اعتماد عروض قایدالی شعرلرین دئمک اولار که بوتون نوعلاریندا طبیعینی سینامیش و بو سیناقدان موفّق چیخمیشدیر. اونون آشاغیداکی مثنویسی اؤز عصری‌نین ان آدلیم شعرینه چئوریلمیشدیر:
چمنده بیر گئجه احباب ایله اوتورموشدوق،
بساطِ عیشی دوزلدیب ترانه قورموشدوق.
آدی چمن، اؤزو باشدان باشا قیزیل گول ایدی،
باخاندا هر طرفه بیر ساچاقلی سنبل ایدی.
اسردی بوردا صبانین نسیمی هر یاندان،
ائدردی تازه آچیلمیش چیچکلری خندان...

1- 2. فارسجا ترجمه‌لر
اعتماد آذربایجان تورکجه‌سینه بیر چوخ فارس ادبیاتی نمونه‌لرینی قازاندیرمیشدیر. فارسجادان ان گؤزل شعر پارچالارینی دیلیمیزه ترجمه ائتمکله، ادبیات مجموعه‌لریمیزی زنگینلشدیرمیش و اوریژینالا باش وورمانی احتیاجسیز حالا گتیرمیشدیر. اونون عمر خیام رباعیلریندن چئویریلری بو باخیمدان تحسینه شایاندیر. مثال:
افسوس نشاط و کامرانلیق گئتدی،
عؤمرون باهاریندان ارغوانلیق گئتدی.
شادلیق قوشونون جوانلیق اولموشدور آدی،
بیلمم که نه تئز گلیب جوانلیق گئتدی.

و یا ایرج میرزا نین «داد معشوقه به عاشق پیغام» مطلعی شعرینی نظره آلاراق:
عاشیقه سئوگیلی وئردی پیغام،
آنان ائیلر من ایله جنگ، مدام.
منی گؤرجک دؤنوب حالی قاریشیر،
دئیینیر اؤز- اؤزونه هی دانیشیر.

و یا اونون «گویند مرا چو زاد مادر» مطلعی شعری:
نقل ائدرلر که منی دوغدو آنام،
دئدی:« به به! نه گؤزلدیر بو بالام!»
دولانیب باشیما پروانه کیمی،
هی باسیب باغرینا دوردانه کیمی...

آنا محبتی عنوانلی بو شعری بیر چوخ آذربایجانلیلار حفظ ائتمیشدیر و اعتمادین اؤزونه مخصوص یارادیجیلیق گوجو اوندا حسّ‌ ائدیلیر.

2- 2. وطن‌پرورلیک حسّی
اونون شعرلرینده آنا محبتی ایله یاناشی گوجلو بیر وطن‌پرورلیک حسّی ده دویولماقدادیر. اونون بیر چوخ شعرلری ترانه حالینا گلمیشدیر.
مثال اوچون:
ای آنا یوردومون گولو گلشنی،
سن گول قوجاغیندا بؤیوتدون منی.
سئوه‌رم دونیالار بویونجا سنی،
عزّتیم، شؤکتیم، گولوم تبریزیم...

و یا بو شعر:
گلدی باهارین صفاسی،
عالمی توتدو ضیاسی.
صحن گولوستاندا اوجالدی،
بولبول شیدانین نواسی.
سنده چیچکلندیر حیاتین باهارینی،
گل اوخو بولبول تک آزادلیق شعارینی. 

میر مهدی اعتمادین شعرلرینه چوخ مشهور آهنگ‌لرده بسته‌لنمیشدیر و ایللردیر که آذربایجان معاصر موسیقی‌سینی تسخیر ائتمیشدیر. او جمله‌دن معروف بو اوخوماق:
آهو کیمی گؤزلرین،
شیرین شیرین سؤزلرین.
سن منیم سن، من سنین،
قوجاقلاما دیزلرین...

سید مهدی اعتمادین سیاسی مضمونلو شعرلری ده چوخدور. عمومیتله او هر بیر شعرینده خلقین سعادتینی نظره آلیر و خیرخواهلیق نیّتی ایله شعر یازیر. بعضاً ده آذربایجان ملّتی دوشمنلرینه خطاب چوخ ایتی و قطعی و کسگین سؤزلر دئییر.
مثال اوچون ایران ملّتی‌نین بیرلیگی‌نین اساس دوشمنلریندن ساییلان سید ضیا یا خطاب بئله یازیر:
بیر عنصر ناپاک سالیب زحمته خلقی،
فکری بودور ایرانا بوتون زلزله سالسین.
قورخوتماق اوچون، تجزیه‌نی ائیله‌ییب عنوان،
ایندی چالیشیر بو سؤزو دیلدن دیله سالسین.
چون هر نه دئدی گئتمه‌دی مقصود قاباقدان،
ایستیر بو یالان سؤزلریله ولوله سالسین.
بو آنلامازین ماسکینی عالم تانیییبدیر،
ایستر اوزه ماسکین ائله سالسین، بئله سالسین.
بو خائنی غرق ائیله‌یه‌جک دست الهی،
بو معرکه‌دن اولماز اؤزون ساحله سالسین.

3- 2. اعتمادین مذهبی دویغولاری
   میرمهدی اعتمادین بوتون حیاتیندا- باشدان باشا- مذهبی احوال روحیه حاکم‌دیر. او آللاها اینان، نماز قیلان و شرعی یاشاییشیندا اجرا ائدن و بوتون اثرلرینده ده هامینی دینه و ایمانا چاغیران بیر شاعردیر. آشاغیدا قید ائده‌جگیمیز کیمی، اونون بیر چوخ کتابلاری، مذهبی موضوعلار و دوعالارا اختصاص وئریلمیشدیر. بورادا اعتمادین رمضان آیی‌نین 19 ـجو گئجه‌سی حادثه‌سینه حصر ائتدیگی شعرینی نقل ائدیریک.

فُزتُ بِرَبِّ الکَعبه

گئجه وحشتله قارا چادراسینی،
باشلادی ییغماغا چوخ سرعت ایله،
سینه‌سیندن او ایشیق گوهرینی،
آتدی، تا اؤلمیه بو زینت ایله.

بو عیاندیر، هامی قورخار گئجه‌دن،
نه جور اولموشدو که قورخوردو اؤزو.
پی آپارمیشدی بؤیوک حادثه‌یه،
قورخوسوندان آچا بیلمیردی سؤزو.

ایسته‌میردی بو جنایت، گئجه ده،
واقع اولسون،‌سبب خجلت اولا.
دوشمه‌میش دامنینه لکّه‌ی ننگ،
ییغدی اؤز چادراسینی دوشدو یولا.

صبح، بو وحشتی احساس ائله‌دی، 
که گئجه چادراسینی ییغدی گئدیر.
بیلدی بو فاجعه اؤز وئرسه گونوز،
اونو تاریخ آرا شرمنده ائدیر.

بو معمّا اونو حیرتده قویوب،
چالیشیردی داها بیر شکله سالا.
توتدو تصمیم اوفوقده دایانا،
پاک آدی حشره کیمی پاک قالا.

ناگهان رنگی آغاردی گجه‌نین،
گؤردو محراب، شفق رنگی آلیب.
سجده‌گاهیندا یداللاهه طرف،
ابن ملجم قیلیجی سایه سالیب.

قان توتوب شیر خدا گؤزلرینی،
پاک روخساری قیزیل قانا باتیب.
باشی‌نین قانی آخیر صورتینه،
ما سِوَی الله‌ ـی بوتون باشدان آتیب.

اوزو تورپاغدا ائدیر راز و نیاز،
بویورور: فُزْتُ بِرَبِّ الکَعبه!
جبرئیل وئردی خبر قتل شهی،
کوفه‌دن قوپدو فغان و ندبه.

تؤکدولر قان یاش اوزه پیر و جوان،
«وا عَلیّاً» سسی افلاکی توتوب.
توتدو گؤیلر اوفوقون رنگ شفق،
گون طلوع ائیله‌مه‌میش ائتدی غروب.

یا علی شافع محشرسن،‌سن!
حقّ تجلّاسی جمالیندا عیان.
اعتمادین بؤیوک آمالی بودور:
جان وئرنده باشی اوسته اولاسان.

3. اعتمادین اثرلری
میر مهدی اعتماد چوخ جهتلی عالم، بیر مسلمان شاعر، ادیبی و معلم اولموشدور. اونون علمی و ادبی ارثی حاققیندا چوخ چوخ دانیشماق اولار و گرک گله‌جکده اونون اثرلری هر طرفلی آراشدیریلسین. بورادا یادگار قویدوغو بعضی اثرلرینی قیساجا معرفی ائدیریک:

1- 3. ذخیرة المعاد
ادعیه کتابی‌دیر. خصوصیله مبارک رمضان آیینا مخصوص اعمال و دعالاری احتوا ائدیر. قید ائتدیگیم کیمی اعتماد دینی اینانجلاریمیزا محکم اینان بیر فرد کیمی یاشاییب یاراتمیشدیر. ذخیرة المعاد کتابینی یازماق اوچون بیر چوخ ادعیه قایناقلاری او جمله‌دن مفاتیح الجنان اثریندن یارارلانمیشدیر. 

2- 3. هدایت الکلام
چوخ ساده و روان بیر دیل ایله تجوید علمی موضوعوندا یازمیشدیر. حاج میرمهدی اعتماد حافظ و قاری قرآن کیمی، اؤزونون تأسیس ائتدیگی مدرسه ده،‌ یئنی اصول و یوللار ایله قرآن دا تدریس ائدردی. او،‌ قرآنی یاخشی اوخویوب باشا دوشمک خاطرینه عربجه، نحو و تجوید علملرینه دریندن یئیه‌لنمیشدیر. اونون همین اوچ علمده اولان تبحّری نصاب اعتماد اثرینده ده گؤزه دَگیر.

3- 3. میزان الانشاء
بیر دَگرلی درس کتابی‌دیر. اعتماد بو اثری اؤزونون تأسیس ائتدیگی اعتمادیه مدرسه‌لرینده تدریس ائدیردی. بو اثر ایکی جلدده تدوین ائدیلمیشدیر. بیر جلد دبستان‌لار و ایکینجی جلد دبیرستان‌لار اوچون اختصاص تاپمیشدیر.

4- 3. بدرقة الصّبیان
ایلک مکتبی قورتاران اوشاقلار اوچون درس کتابی‌دیر.
5- 3. الفبای جدید
بو کتاب آذربایجان تورکجه‌سی ایله 1305ـ جی ایلده تبریزده نشر ائدیلمیشدیر. مرحوم میرزا حسن رشدیه‌نین وطن دیلی، آنا دیلی و امثال لقمان  اثرلریندن سونرا،‌تورکجه‌میزده مهم درس کتابی ساییلان بو اثر تأسفله سونرالار داها چاپ اولمادی.

6- 3. آئینه‌ی اخلاق
1320ـ جی ایلده (1342 هـ .) تبریزده نشر اولان 300 بیته یاخین اوزون بیر قصیده‌دیر. 
30 صحیفه‌لیک بو اثرده ایلین آخر چرشنبه‌سی عنوانی آلتیندا تبریز اهلی‌نین بیر چوخ عادت و عنعنه‌لری نظمه چکیلمیشدیر. اثرین درین فولکلوریک قیمت و ماهیتی واردیر. اثرده اوغما حالوا، ایلان اوینادان، پاخلاچی، لبلبی چی، آتیل باتیل چرشنبه، داشقاچی، باشماقچی، چؤرکچی و بو کیمی فرعی عنوانلار ایله شاعر اجتماعی تنقیدی گؤروش ایله بایرام مراسمینی نظمه چکمیشدیر. آئینه‌ی اخلاق قصیده‌سی، بئله باشلاییر:

ای خدا بیزلره رحم ائیله آمان گونلریدیر،
گلدی بایرام گونو، خلقین سوزالان گونلریدیر.
نئچه ایلدیر، نئچه بایرام، هامی حیرتده قالیب،
فلک کج رَوشین یوخسا خزان گونلریدیر!

7- 3. سماوریه
1335 هـ. ایلینده یازیلمیش، سونرالار ادبی مناظره آدلانان سماوریه، اونلار دفعه چاپ اولموشدور. اثر مثنوی فورماسیندا یازیلمیشدیر:

طوطی طبعیم آچیبدیر بال و پر،
نطقه گلمیش سوزلری قند و شکر.
ای عزیزیم خواب غفلتدن اویان،
سئیر قیل بو کائناتی بیر زامان...

8- 3. گلینلر بزه‌گی
1324ـ جو ایلده نشر اولان بو اثر شاعرین اخلاقی مقصد داشییان بیر قیمتلی منظومه‌سیدیر. اثرده آذربایجانلیلارین ائولندیرمه و توی عادت عنعنه‌لری و توی ایله علاقه‌دار سئوینجلری تصویر ائدیلیر.
اثرده اوغلانی ائولندیرمک مقدمه‌سی، ائلچی‌لرین قیزی گؤرمک بهانه‌سی و عقد اوخونما مجلسی کیمی باشلیقلار آلتیندا، شاعر هم گولدوروجو و همده نصیحت‌آمیز شکیلده و همده بعضی نقصانلارین تنقیدی ایله، دینی- اخلاقی بیر مجموعه یارادا بیلمیشدیر.

اثردن بیر نمونه:
ائولنمک ایشین بو آغالار بس کی ائدیب سخت،
الحق ائله‌ییبلر کاسیب اوغلانلاری بدبخت.
اوغلانلار اوچون بیر یئکه دستانلار آچیرلار،
بو گل- گؤتوره قدرتی چون یوخدو، قاچیرلار...

اثره گؤزل خلق ترانه‌لریندن‌ده سالمیشدیر:
قیز دئمه بیر نارداناسی،
آتاسی‌نین بیر داناسی.
ساغ اولسون گلین آناسی،
    تویلار مبارک، مبارک بادا،
    ای گولو ریحان، مبارک بادا...
9- 3. شانلی آذربایجان
1325-جی ایلده بو آد آلتیندا 306 صحیفه‌ده شاعرین شعرلریندن بیر مجموعه نشر ائدیلدی. مجموعه‌یه عصرین بؤیوک ادبیات‌شناسلاری او جمله‌دن جعفر خندان، فخرالدین محزون،‌ میر رحیم ولایی و باشقالاری مقدمه‌لر و تقریظ‌لر یازمیشلار. اثر حاققیندا گئنیش دانیشماق لازمدیر. اثردن وطن عشقی عنوانلی بیر شعری نقل ائدیریک:
وطن عشقی
عشق دلداده‌سی عالمده یاشار عزّتیلن،
عمری گر گئچسه‌ده ایللر بویو چوخ ذلّتین.
سئوگیلی وصلینی تاپماق ائله بیر ساده دگیل،
گئدیب هرکس بو یولو وصله چاتیب زحمتیلن.
وئرسه یوز حادثه عشق اهلینه قورخماز دایانار،
پوزار آخیرده بئله حادثه‌نی قدرتیلن.
عشق و عاشق هامیسی سؤزدو، وطن عشقینی تاپ،
بورادان روحه صفا وئر، اولاسان نصرتیلن.
وطن عشقی هامی عشقین باشی‌دیر زینتی‌دیر،
خوش یاشار عمریده هر کیم اولا بو زینتیلن.
خائنین کس کؤکونو قویما دوروب قدّین آچا،
قهرمانلیق آدینی آل اؤزووه شهرتیلن.
وطن عشقینده اولان جانینی بو یولدا قویار،
ایشی اولماز اولا دنیا دولوسو ثروتیلن.
وطن اوغروندا گئدیب جانینی قوربان ائله‌ین،
مرد ایگیدلر کیمی آلقیشلاناجاق حورمتیلن.
اعتماده دئدیم ال چک بو وطن شعریندن،
قلمین آتدی یئره، باخدی منه نفرتیلن!

10- 3. قورخولو تهران
1325ـ جی ایلده نشر اولموش و سیاسی مضمونلار داشییان شعرلرینی احتوا ائدیر.

11- 3. گول غنچه‌سی
سیاسی مضمونلو شعرلرینی احتوا ائدیر.

12- 3. چرشنبه بازاری
گلینلر بزه‌گینه ضمیمه اولاراق، نشر ائدیلمیشدیر. صمیمی بیر اثردیر.

13- 3. آذربایجان دیلی‌نین صرف و نحوی
ناشری سلام الله جاوید طرفیندن جاد امضاسی ایله 1343ـ جی ایلده نشر اولان قیمتلی بیر اثردیر. واختیله مرحوم صمد بهرنگی بو اثری راهنمای کتاب مجله‌سینده نقد و معرفی ائتدی.

14- 3. نصاب اعتماد
نصاب اعتمادین ایلک چاپی 1344ـ جی ایلده تهراندا اولموشدور.  اثرین عنوان صحیفه‌سینده بئله یازیلمیشدیر:
بهترین منظومه‌ی لغات ترکی با اسلوب جدید و دستورهای ساده، اثره مرحوم نصرتالله فتحی آتشباک مقدمه یازمیشدیر و بورادا 13 تورکجه نصاب کتابلارینی دا معرفی ائتمیشدیر.
اثرین متنینی مرحوم اعتماد اؤزو گؤزل نسخ و نستعلیق خطی ایله یازمیشدیر. اثرین سونوندا دئیر:
«این نصاب بهترین اسلوب برای یادگرفتن لغات فارسی و آذربایجانی است و سه بحر از بحرهای منظومه‌ که مشتمل بر ادات،‌ قیود و روابط است و در ترجمه در آخر کلمه واقع می‌شود، هنوز چاپ نشده و دستورات فعل‌یابی، اعم از ماضی، مضارع و امر و نهی و غیره نظماً سروده شده و تا به حال به چاپ نرسیده است. در کتابخانه‌ی شادروان آقای نخجوانی تودیع شده که عنداللزوم به آن جا مراجعه کند.»
هر صحیفه‌نین اتک یازیسیندا سؤزجوکلرین معنالاری و هر بندین سونوندا تورکجه سؤزلرین فونولوژیک تلفظ‌لرینی‌ده وئرمیشدیر. بودا اونون تجوید علمینه یئیه‌لنمگینی گؤسترمکده‌دیر.
نصاب اعتماد کتابیندا ایشه آپاریلان عروض بحرلری آشاغیداکی کیمی‌دیر:
1. رشک بهار، متقارب بحری‌نین مثمّن مقصور دائره‌سی: 
فعولن، فعولن، فعولن، فعول. 41 بیت.
2. آدلیم بنام، متقارب بحری‌نین مثمّن مقصور دائره‌سی:
 فعولن، فعولن، فعولن، فعول. 48 بیت.
3. جاودان، رمل بحری‌نین مثمّن مقصور دائره‌سی:
 ‌فاعلاتن، فاعلاتن، فاعلاتن، فاعلات. 52 بیت.
4. بابک، خفیف بحری‌نین مثمّن مجحوف دائره‌سی: 
مستفعلن فع، مستفعلن فع. 43 بیت.
5. جشن چمن، مجتث بحری‌نین مثمّن مقبوض مخبون مکشوف دائره‌سی: 
مفاعلن فعلاتن، مفاعلن، فعلن. 63 بیت.
6. درد فراق، رجز بحری‌نین مثمّن سالم دائره‌سی:
 مستفعلن، مستفعلن، مستفعلن، مستفعلن. 37 بیت.
7. بهار عشق، هزج بحری‌نین مثمّن سالم دائره‌سی:
 مفاعیلن، مفاعیلن، مفاعیلن، مفاعیلن. 24 بیت.
8. رخسار یار، خفیف بحری‌نین مثمّن دائره‌سی:
 ‌مفعول فاعلاتن، مفعول فاعلاتن. 25 بیت.
بئله‌لیکله نصاب اعتماد 8 بندده و 285 بیتده قوشولموشدور.
بو کتابین علمی- تنقیدی نشری 1379ـ جو ایلده تهراندا نشر اولموشدور. 

حاضیرکی کتاب (شانلیآذربایجان «بوتون شعرلر»)
الینیزده اولان کتابی گنج آراشدیریجی آقای نوید محمدی حاضیرلامیشدیر. او،‌ اؤزونه مخصوص و گؤزل بیر سبک و شیوه ایله رحمتلی اعتمادین شعرلرینی بیر یئره توپلایا بیلمیشدیر. من، بو ایشده، چوخ زحمتلره تابلاشان گنج تدقیقاتچی‌نین ایشی‌نین محصولونون نشرینی مثبت قارشیلاییرام و گله‌جک علمی ایشلرینده اونا اوغورلار آرزولاییرام.

دکتر حسین محمدزاده صدیق
تبریز، شهریور 1396