نگاهی به فرهنگ ترکان خراسان

هر ملتی برای خود دارای فرهنگ، زبان، ادبیات و تمدن خاصی می باشد که از ویژگی های اصلی آن ملت محسوب می شود. ما ترکان درخراسان بزرگ نیز دارای فرهنگ، آداب و رسوم سنتی مخصوص خودمان می باشیم که باید قدر آن را بدانیم. فرهنگ ما، در واقع سند هستی و هویت ما محسوب می شود و هر یک از ما به اندازه فعالیت خود در هر چه غنی تر شدن آن سهمی را دارا هستیم و در قبال آن تعهداتی به عهده داریم. بایستی در شناختن، شناساندن و احیای ارزش های فرهنگی و سنتی نهفته در این منطقه از کشورمان قدم برداریم که وظیفه ایست همگانی!
فرهنگ عمومی، میراث غیرمادی ملت هاست و یکی از ویژگی های آن، تکرارپذیری و قابلیت انتقال آن به نسل های آینده است. از این رو می توان فرهنگ عمومی ترکان در منطقه خراسان بزرگ را مجموعه ای از رفتارها، گفتارها، پوشش ها، آداب، رسوم و عاداتی دانست که ترکان این منطقه آن ها از گذشتگان و نیاکان خود به ارث برده اند. عاداتی که شاید از ابتدای بشریت آغاز شده و یا لااقل مربوط به دوره های بسیار باستانی می باشند؛ به عبارت کلی تر می توان فولکلور را میراث قومی و معنوی ترکان در این منطقه دانست.
هر چند فرهنگ عمومی ترکی، میراث پیشینیان است، اما در حال حاضر و در بطن زندگی امروزی ترکان نیز وجود دارد و هنوز هم زنده، پویا، جذاب و با صلابت بر پای ایستاده است. ترکان در خراسان بزرگ، در حال حاضر نیز با مجموعه دانسته هایی از گذشته های دور و از نسل های گذشته به جا مانده و سینه به سینه جا عوض کرده و به آن ها رسیده است زندگی می کنند. در حقیقت همین فرهنگ است که تا حد زیادی به زندگی آن ها معنا و مفهوم می بخشد. آن ها را به ادامه زندگی دلگرم می سازد. در واقع، اگر فرهنگ ترکان را از آن ها بگیریم، تمام هویت آن ها را گرفته ایم که بدون آن زندگی غیرممکن خواهد بود.
هر چند در برخی موارد فرهنگ حاکم بر زندگی امروزی ترکان، با فرهنگی که پیشینیان ما با آن زندگی می کرده اند متفاوت است؛ اما به هر حال، بخشی از میراث گذشتگان ماست که بنا به مقتضیات زمان و شرایط امروز، تغییراتی در آن بوجود آمده است و به شکل قابل استفاده برای زندگی امروز ما تبدیل گرده است.
به علت گستردگی موضوع فرهنگ، تنوع بسیار زیاد آن و با توجه به اینکه هر منطقه، شهر و روستا علاوه بر آثار فرهنگی مشترک، آثار مخصوص به خود را نیز دارا می باشد و نیز جمع آوری تمامی آثار فرهنگی منطقه مورد نظر، آن هم با وارینت های مختلف، کاری ناممکن است؛ اما تلاش های بسیاری در حوزه جمع آوری فرهنگ منطقه خراسان انجام گرفته است.
در گردآوری این مجموعه سعی بر آن شده که با ترکان هر محل و به خصوص با بزرگان و افرادی که بیشتر در روستا و شهرها قابل اعتماد هستند، هم صحبت شده و پس از آشنایی با فرهنگ، آداب و رسوم مردم، آن ها را به رشته تحریر در آوریم تا خوانندگان نیز با آن آشنا شوند و با تلاش چندین ساله و بدون برداشت های شخصی و دور از واقعیت، مطالب و یافته های خود را به طور ساده و قابل فهم مکتوب کنیم تا گذشت زمان باعث پاک شدن آن ها از خاطره ها نشود.
هر چند متن ها و ادبیات ترکی در هر یک از موارد فوق از شهر یا منطقه خاصی جمع آوری شده اند، ولی تقریبا در بین تمامی ترکان خراسان و حتی دیگر ترکان در شهرهای ایران با اندکی تفاوت یافت می شوند. جهت حفظ اثر معنوی و شفاهی، آن ها را با ذکر راوی و منبع آورده ایم، بدینوسیله از همکاری تک تک همه عزیزان قدردانی و تشکر می نماییم.
امیدواریم این خدمت فرهنگی و ادبی که اغلب عبارات ترکی در آن، جهت سهولت درک معنایی، تصحیح و به فارسی نیز ترجمه شده اند، مورد قبول تمامی عزیزانی که عشق به زبان مادری، فرهنگ، هویت و وطن خود دارند، قرار گیرد و بتواند به صورت یک الگوی راه گشا و زمینه ساز پژوهش، مورد توجه کسانی که به گردآوری سنت های شفاهی منطقه خود علاقه دارند؛ واقع شود.

معرفی و شناساندن فولکلور (فرهنگ عامه) در مقام شاخص مهم فرهنگی در هر منطقه پیوندهای عمیق بین نسل امروز و پیشینه فرهنگی خود برقرار می سازد و منبع مناسبی برای معرفی داشته ها و ظرفیت های فرهنگی منطقه است که نویسنده در این کتاب تلاش کرده است با استفاده از منابع موجود و تحقیقات میدانی، فرهنگ عامه ترکان خراسان را به دوستداران و علاقمندان به فرهنگ و کتاب معرفی نماید.
کتاب " نگاهی به فرهنگ ترکان خراسان" نوشته اسماعیل سالاریان شامل 31 فصل است که بخش های مهمی از فرهنگ ترکان خراسان از جمله آداب و رسوم، باورها، رقص ها، بازی ها، طبابت سنتی، لباس های سنتی، غذاهای بومی و فصولی از ادبیات شفاهی و ... را در بردارد.
اغلب این فصول در واقع دریچه هایی کوچک هستند بر مبحث مربوطه، تمامی گنجینه فولکلور ترکان خراسان بزرگ با همه عظمت خویش تاکنون نه جمع آوری شده و نه مورد تحقیق و پژوهش جامع قرار گرفته است. گرچه کتاب به فارسی نگاشته شده است اما هر جا که نمونه هایی از ادبیات شفاهی ارائه شده، نویسنده آن را به ترکی و عموما همراه با ترجمه فارسی آن ارائه داده است.