گزارش اولین نخست وزیر ارمنستان به کنفرانس حزب داشناک

کتاب "گزارش اولین نخست وزیر ارمنستان به کنفرانس حزب داشناک" نوشته هوانس کاچازنونی، ترجمه سجاد زینالی توسط انتشارات بوتا منتشر شده است.
کاچازنونی کیست؟
هوانس کاچازنونی، اولین نخست وزیر دولت ارمنستان بود، دولتی که در ماه جولای سال 1918 تشکیل گردید. وی به مدت سیزده ماه تا اوت 1919، در مقام رئیس دولت قدرت را در اختیار داشت و از بنیان گذاران حزب داشناکسیون و یکی از رهبران بلندپایه ی این حزب محسوب می گردد. او اولین مقام رسمی ارمنستان و حزب داشناکسیون بود.
وی در سال 1867 در منطقه آخال تسیخه (آهیسکا) گرجستان متواد شد. پس از دوران تحصیل، به عنوان یک معمار در باکو مشغول بکار گردید و در همان ایام در سازمان دهی حزب داشناک مشارکت نمود. در سال 1917 به عضویت شورای ملی ارمنستان درآمد و تا 1918 در «سئیم» (پارلمان قفقاز) به عنوان نماینده داشناک فعالیت می کرد. او عضو کمیته ارمنستان در گفتگوهای صلح با ترک ها بود که در ترابوزان و باطوم برگزار شد. پس از حل مناقشه ی قفقاز به سمت اولین نخست وزیر ولت مستقل ارمنستان در سال 1918 منصوب گردید. تا اوت 1919 اختیارات نخست وزیری را دارا بود. پس از روی کار آمدن بلشویک ها در ارمنستان به سال 1920، بازداشت شد. بعد از شورش ضد انقلابی علیه بلشویک که در سال 1921 سرکوب گردید، ارمنستان را ترک کرد. پس از چند سال دوباره به کشور بازگشت و به معماری مشغول شد و تا زمان مرگش در سال 1938 همان جا باقی ماند.
انتشار گزارش
کاچازنونی در این گزارش انتقادات خود نسبت به گذشته را طرح می کند. این انتقادات شخصی در واقع، یک اعتراف است. کاچازنونی صادقانه و محترمانه اذعان می کند که حزب داشناکسیون مسئول فجایع رقت بار گذشته است. وی در پایان گزارش نتیجه می گیرد که حزب داشناکسیون باید منحل شده و صحنه سیاسی را ترک نماید.
آخرین کلمات وی پرمعنا هستند. می گوید: « بله من انحلال را پیشنهاد می کنم، حزب باید به انحلال دست بزند.»
کاچازنونی بی درنگ در همان سال گزارشش را منتشر می کند. عنوانی که وی برای این گزارش بر می گزیند، بار دیگر بر پیشنهادش مینی بر انحلال تاکید دارد: «داشناکسیون دیگر کاری از پیش نمی برد».
کاچازنونی، وقتی اولین بار این گزارش را در قالب یک کتاب منتشر می کرد، سه یا چهار صفحه از آن را که در مورد پیشنهادهایش درباره موضوعات درون سازمانی حزب بوده حذف می نماید. البته، وی نامه ای را هم در کتاب خود آورده که به یکی از دوستان هم حزبی اش نوشته بود. این دوست، با نوشتن نامه ای، گزارش کاچازنونی را مورد انتقاد قرار داده بود.
کتاب منتشر شده در ارمنستان، چهارسال بعد به زبان روسی ترجمه شد. در 1927، فقط 2000 نسخه از ترجمه این کتاب در تفلیس منتشر گردید و از آن به عنوان یک هشدار یا درسی مهم یاد شد. چاپ روسی مقدمه ای به زبان روسی دارد.
چاپ انگلیسی کتاب در سال 1955 و با عنوان فدراسیون انقلابی ارمنستان (داشناکسیون) دیگر کاری از پیش نمی برد توسط «سرویس خبری ارمنستان» در نیویورک منتشر شد. این ویرایش، خلاصه ای از اصل منبع بود.
آنچه که به هنگام بررسی محتوای کتاب جالب اما طبیعی به نظر می رسد، آن است که این گزارش تاریخی که توسط اولین نخست وزیر ارمنستان ارائه شده، در کشور ارمنستان توقیف شد. این مسئله واقعیت دارد که تمامی نسخ این کتاب به همه ی زبان ها توسط حزب داشناک از همه ی کتابخانه های اروپا جمع آوری گردید. نام این کتاب در فهرست کتابخانه ها وجود داشت. ولی از خود کتاب در قفسه کتابخانه ها اثری دیده نمی شد.