کتاب “آذربایجان در جنگ جهانی اول یا فجایع جیلولوق”  تالیف دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی برای بار چهارم توسط انتشارات اختر به چاپ رسیده است.
جنگ جهانی اول در تاریخ تمدن بشری عطفی محسوب می گردد که در طی آن بسیاری از نظامهای کهنه سیاسی، اجتماعی به نظامهای نوین تبدیل شد. امپراتورهای بزرگ به ممالکی کوچک تبدیل گردید و حکومتهای ملی در سطح جهان بوجود آمد.
در جنگ جهاني اول، به رغم اعلام بي‌طرفي ايران، كشور ما، به‌ويژه منطقه‌ي آذربايجان صحنه‌ي حضور قواي نظامي بيگانه و نبرد ميان دولت‌هاي روس و عثماني و انگليس بود. در اين ميان گروه‌هاي قومي نيز به تحريك دولت‌هاي ياد شده، مسلح شدند و جنگ وكشتار را دامن زدند. در چنين اوضاعي، گروه‌هاي مسيحي آذربايجان از جمله ارمني‌ها و آشوري‌ها در حمايت از روسيه وارد جنگ با عثماني شدند. آشوري‌هاي عثماني كه در آذربايجان به آن‌ها “جيلو” مي‌گفتند نيز وارد معادلات نظامي منطقه شدند. جيلوها با حمايت روس‌ها به جنگ با عثماني‌ها پرداختند، اما شكست خوردند و به آذربايجان گريختند و در شهرهاي اروميه و سلماس مستقر شدند. جيلوها با همكاري روس‌ها بارها به كشتار مردم آذربايجان و سوزاندن بازارها دست زدند. با خروج روسيه از آذربايجان، جيلوها از سوي متفقين (روس، انگليس، فرانسه) پشتيباني شدند. جيلوها در يك دوره‌ي زماني، سيطره نظامي خود را با كشتار مردم بر اروميه و سلماس و نواحي آذربايجان برقرار كردند، اما به زودي در مقابل عثماني شكست خوردند و با هدايت انگليسي‌ها به جنوب درياچه اروميه و از آن‌جا به پايگاه انگليسي‌ها در همدان گريختند و سپس به اردوگاه‌هايي در شمال بغداد منتقل شدند. در اين كتاب نويسنده با استفاده از اسناد و منابع مستند، جزئيات اين رويدادها را با سيري تاريخي بازگو مي‌كند. عكس‌هايي نيز از اشخاص يا رويدادهاي مرتبط با آن به چاپ رسيده است.
روش تحقیق این کتاب براساس اهمیت موضوع هم بصورت ماکرو _ بعد جهانی و منطقه ای _ و میکرو _ بعد شهری _ می باشد که طی آن هم فعالیتهای نظامی قوای روس و عثمانی و آذربایجانی شرح داده شده و سپس حوادث مختلف شهرهای غرب آذربایجان به تفکیک روز آورده شده است.