توضیحات

آرزی و قمبر

(منظومه ای از حبیب ساهر با برگردان فارسی از حسین محمدزاده صدیق)

• تهیه و تنظیم: خاطره رضیان
• ناشر: انتشارات تکدرخت
• چاپ اول 1389
• 118 صفحه
• شابک: 3-74-5559-600-978

آنچه زیر دست خواننده است، برگردان فارسی شعر بلندی است از حبیب ساهر، شاعر شکوه آفرین و والاجای معاصر آذری که آن را بر بنیان یک منظومه ی فولکلوریک شورانگیز دیار ما سروده است.
منظومه ها در فولکلور آذری، در واقع رمان های عامیانه هستند که از نظر حجم بیشتر و گسترش وسیع، دارای اهمیتند.
در فولکلور شناسی معاصر، به آن ها «دستان» اطلاق می شود. در گذشته، در کهن ترین آثار مکتوب آذری، «بوی BOY» و در دوره ی اسلامی، «حکایت»، قصه و «ناغیل» می گفتند.
منظومه ها به دست عاشیق ها – خنیاگران دوره گرد – آفریده می شود. هر منظومه مرکب از پاره های نظم و نثر است. عاشیق ها، بخش های نثر را روایت می کنند و پاره های نظم را در ریتم ها و آهنگ های گوناگون عاشیقی می خوانند. هر دوپاره، پیوسته و مربوط به هم اند. تکه های نظم، رایج ترین و سیال ترین فرم های شعری بومی از قبیل قوشما (goshma)، گرایلی (garayli) و بایاتی( bayati) دارند و همه، دارای ماهیت تغزلی رسا و موثر و از نمونه های زیبای شعری اند که بیشتر هیجانات و اضطرابات درونی قهرمانان منظومه در آن ها ترنم می شود. چنان که جای جای به تعبیرهایی نظیر: «نمی توان به سخن گفت، باید با ساز سرود» یا «او گرفت و چنین سرود» یا «گرفت، و ببینم چه پاسخ گفت، من عرض کنم، شما بنیوشید!» و غیره برمی خوریم.
منظومه ی «آرزی و قمبر» چندان منظومه ی معروف و شناخته شده ای نیست و کمتر عاشیقی اکنون آن را روایت می کند. ولی دست نویس های فراوانی از آن به دست آمده است. صورت نسبتا کاملی از آن را نخستین بار «آتاترزی باشی» به روایت یک بانوی هنرمند بومی و با حفظ ویژگی های محلی و شیوه ی تکلم وی در سال 1964 چاپ کرد.
استاد حبیب ساهر، براساس این روایت و با صداقت به همه ی وجوه فولکلوریک آن، شعر بلند خود را ساخته است. سراینده توانسته است با مهارتی استادانه آرزوها و تمنیات ناگفتنی منظومه و حادثه ها و مصایب قهرمانان را در شعر خود به تموج درآورد. و علاوه بر آن که بافت فولکلوریک منظومه را نگه داشته، از دلنشین ترین و زیباترین تعبیرها و مثل ها و اصطلاحات موجود در زبان عوام سود جسته، سیمای تک – تک بازیگران فاجعه را به روشنی به تجسم درآورده است که بحث در ظرایف و دقایق خلاقیت او، فعلا که متن اصلی در دسترس همگان نیست، بی فایده خواهد بود، در برگردان فارسی، استیل شعری باطراوات ساهر را به تمامی حفظ کرده ام و ما گرچه در انتقال زیبایی و رسایی بیان او موفق نشده ام، چیزی کاسته از متن یا افزون بر آن نیاورده ام.

“دکتر حسین محمدزاده صدیق”